The Extent of the Interference of Iran’s High-Level Educational Documents with the Components of the Spiritual Curriculum
Article Type:
Research
Writers:
✍️ Hossein Karamad / Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Higher Education Institute for the Humanities, Affiliated to Al-Mustafa International University / hkaramadbi@gmail.com
Mohsen / Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Shahed University / m.dibaei1359@gmail.com
Abstract:
The aim of this study is to investigate the interference of Iran’s high-level educational documents with the components of the spiritual curriculum. The research method is descriptive, and documentary analysis as well as content analysis have been used. The documented data have been qualitatively studied, and content analysis data have been analyzed using descriptive indicators in Shannon entropy analysis process. The findings of the research indicate that, based on relevant documents, the conceptual framework of the spiritual curriculum can be formulated in the four components of art and aesthetics, reason, ethics, and soul. In addition, the degree of attention to the components of the spiritual curriculum varies in high-level educational documents; so that the components of the spiritual curriculum in these high-level documents have been considered a total of 510 times, the density of which is 198 frequencies (38.82%) in the ethics component, 155 frequencies (30.39%) in the reason component, and in the art and aesthetics component. 95 frequencies (18.62%) and 62 frequencies (12.15%) in the component of belief in the soul (supernatural). Also, the level of attention to the components is 232 frequencies (45.49%) in the fundamental development document, 154 frequencies (30.19%) in the national curriculum, 81 frequencies (15.88%) in the comprehensive scientific map of the country, and 43 frequencies in the 20-year perspective (8.43%). Among the studied documents, the most coefficient of importance was related to the fundamental development document in education (0.323) and the least coefficient of importance was related to the 20-year vision document (0.109).
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :میزان درگیری اسناد بالادستی آموزش و پرورش ایران با مؤلفه‌های برنامه‌ی درسی معنوی
Abstract:
این پژوهش با هدف بررسی میزان درگیری اسناد بالادستی آموزش و پرورش ایران با مؤلفه‌های برنامه‌ی درسی معنوی صورت پذیرفته است. روش پژوهش، توصیفی شامل تحلیل اسنادی و نیز تحلیل محتواست و داده‌های اسنادی به‌شیوه‌ی کیفی و داده‌های تحلیل محتوا با استفاده از شاخص‌های توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون بررسی شده‌اند. ی‍اف‍ت‍ه‌‌ه‍ای پژوهش بیانگر آن است که چارچوب مفهومی برنامه‌ی درسی معنوی را می‌توان بر اساس مدارک و مستندات مرتبط در چهار مؤلفه‌ی هنر و زیباشناسی، تعقل، اخلاق و روح تدوین کرد. افزون بر این، میزان توجه به مؤلفه‌های برنامه‌ی درسی معنوی در اسناد بالادستی آموزش و پرورش متفاوت است؛ به‌طوری‌که در مجموع 510 مرتبه به مؤلفه‌های برنامه‌ی درسی معنوی در این اسناد بالادستی توجه شده که میزان تراکم آن در مؤلفه‌ی اخلاق 198 فراوانی (82/38 درصد)، در مؤلفه‌ی تعقل 155 فراوانی (39/30 درصد)، در مؤلفه‌ی هنر و زیباشناسی 95 فراوانی (62/18 درصد) و در مؤلفه‌ی اعتقاد به روح (ماوراءالطبیعه) 62 فراوانی (15/12 درصد) بوده است. همچنین میزان توجه به مؤلفه‌ها، در سند تحول بنیادین 232 فراوانی (49/45 درصد)، در برنامه‌ی درسی ملی 154 فراوانی (19/30 درصد)، در نقشه‌ی جامع علمی کشور 81 فراوانی (88/15 درصد) و در چشم‌انداز بیست‌ساله 43 فراوانی (43/8 درصد) بوده است. در بین اسناد مورد بررسی، بیشترین ضریب اهمیت، مربوط به سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (323/0) و کمترین ضریب اهمیت مربوط به سند چشم‌انداز بیست‌ساله (109/0) بوده است.
References:
- اديب‌منش، مرزبان، لياقتدار، محمدجواد، نصر، احمدرضا، 1397، «تبيين ابعاد و مؤلفه‌هاي برنامۀ درسي معنوي بر اساس منابع و متون مرتبط با آن»، تربيت اسلامي، ش 27، ص84-61.
- اسکايرو، مايکل استيفن، 1393، نظريه‌هاي برنامۀ درسي (ايدئولوژي‌هاي برنامۀ درسي)، ترجمه محسن فرمهيني فراهاني و رضا رأفتي، تهران، آييژ.
- اشعري، زهرا، 1387، بررسي مفهوم، اصول و روش‌هاي تربيت معنوي بر اساس آراء علامه طباطبايي، پايان‌نامه کارشناسي ارشد، دانشکده روان‌شناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران.
- اکبري لاکه، مريم و همکاران، 1392، «معنويت و تعالي معرفتي و رفتاري در آموزش عالي»، اخلاق پزشکي، ش 26، ص134-115.
- اميني، محمد، 1384، تربيت هنري در قلمرو آموزش و پرورش، تهران، آييژ.
- اميني، محمد، ماشاالهي‌نژاد، زهرا، 1392، «تأملي بر جايگاه توجه به پرورش معنويت در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالي»، تربيت اسلامي، ش 16، ص29-7.
- اميني، محمد، تمنايي‌فر، محمدرضا، نژاد، آسيه، 1393، «تحليل جايگاه هوش معنوي در ميان مجريان و دريافت‌کنندگان کتاب درسي دين و زندگي دورۀ متوسطه»، پژوهش و برنامه‌ريزي درسي، ش 43، ص109-95.
- ايزدي، صمد، قادي، مصطفي، حسيني، فاطمه، 1393، «امکان‌سنجي اجراي برنامۀ درسي معنوي با رويکرد معنوي در دورۀ متوسطه»، پژوهش در برنامه‌ريزي درسي، ش 41، ص50-34.
- برنامۀ درسي ملي جمهوري اسلامي ايران، 1391.
- تاجور، آذر، 1392، «نسبت جهاني شدن و سلامت معنوي؛ چالش‌ها، فرصت‌ها و ملاحظات عملي براي نظام تربيتي اسلام»، تربيت تبليغي، ش 2، ص154-127.
- حکيم‌زاده، رضوان، موسوي، سيدامين، 1387، «آموزش ارزش‌ها در محتواي کتاب‌هاي ديني دورۀ راهنمايي، بررسي وضعيت موجود و ارئه راه‌کارهايي براي وضعيت مطلوب»، مطالعات برنامۀ درسي، ش 11، ص117-95.
- دماري، بهزاد، 1388، سلامت رواني، تهران، طب و جامعه.
- رحيمي‌نيا، شب‌بو، رحيمي‌نيا، چنور، خسروي، محبوبه، 1393، «ادراک صاحب‌نظران رشته علوم تربيتي دانشکده علوم تربيتي دانشگاه علامه طبايي درباره مباني اعتقادي تربيت معنوي»، مجموعه مقالات همايش علوم تربيتي و روان‌شناسي معنويت و سلامت، دانشگاه آزاد اسلامي وحد بندر گز.
- سبحاني‌نژاد، مهدي، نجفي، حسن، 1393، «تحليل ابعادشناسانه مسئوليت‌پذيري در سبک زندگي اسلامي»، سراج منير، ش 16، ص170-150.
- سلسبيلي، نادر، 1382، ديدگاه‌هاي برنامۀ درسي: برداشت‌ها، تلفيق‌ها و الگوها، تهران، پژوهشکده تعليم و تربيت آموزش و پرورش.
- سند تحول بنيادين آموزش و پرورش، 1390.
- سند چشم‌انداز بيست ساله جمهوري اسلامي ايران، 1383.
- شمشيري، بابک، 1385، تعليم و تربيت از منظر عشق و عرفان، تهران، طهوري.
- صفايي‌مقدم، مسعود، 1390، «مطالعه تحليلي نهضت معنويت‌گرايي و ارائه رويکردي براي آموزش عالي معنويت‌گرا: رويکردي اخلاق‌بنيان»، راهبرد فرهنگ، ش 12و13، ص110-87.
- صمدي، پروين، هاشمي، فخر، 1385، «هوش معنوي و دلالت‌هاي آن براي برنامۀ درسي دورۀ متوسطه»، مجموعه مقالات هفتمين همايش انجمن مطالعات برنامۀ درسي، تهران، دانشگاه تربيت معلم.
- عابدي جعفري، حسن، رستگار، عباسعلي، 1386، «ظهور معنويت در سازمان‌ها»، علوم مديريت، سال دوم، ش 5.
- علوي، سيدحميدرضا، 1386، «جايگاه سکوت در تعليم و تربيت (با تأکيد بر تعليم و تربيت اسلامي)»، پژوهش‌هاي تعليم و تربيت اسلامي، ش 1، ص158-129.
- فرمهيني فراهاني، محسن، قلي‌زاده مقدم، زينب و عيوضي، 1387، «ويژگي‌هاي برنامۀ درسي پست‌مدرن در عصر جهاني شدن»، مجموعه مقالات همايش جهاني شدن و بومي ماندن برنامۀ درسي، چالش‌ها و فرصت‌ها، مازندران.
- قاسم‌پور دهاقاني، علي و نصر اصفهاني، احمدرضا، 1390، «رويکرد معنوي و برنامه‌ريزي درسي»، پژوهش در مسائل تعليم و تربيت اسلامي، سال نوزدهم، ش 13، ص92-71.
- کارآمد، حسين، 1397، «جايگاه عقلانيت و معنويت در برنامۀ درسي»، اسلام و پژوهش‌هاي تربيتي، ش 19، ص40-23.
- گريز، آرنولد، 1383، فلسفه تربيتي شما چيست؟، ترجمه بختيار شعباني ورکي و همکاران، مشهد، به‌نشر.
- محسن‌پور، بهرام، 1390، رويکرد اسلامي به علوم تربيتي و تعليم و تربيت، تهران، مدرسه.
- مرداي، مسعود، سيدکلان، ميرمحمد، عياري، ليلا، 1393، «طراحي الگوي برنامۀ درسي معنوي در راستاي تربيت زمينه‌ساز، راهبردها و راه‌کارهاي اجرايي آن»، پژوهش‌هاي مهدوي، ش 9، ص11-1.
- مصباح، علي، 1389، «واکاوي مفهومي معنويت و مسئله معنا»، اخلاق پزشکي، سال چهارم، ش 14، ص39-23.
- مصباح‌يزدي، محمدتقي، 1387، اخلاق در قرآن، تحقيق و نگارش محمدحسين اسکندري، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- مطهري، مرتضي، 1373، انسان در قرآن، چ هشتم، تهران، صدرا.
- ـــــ ، 1375، انسان و سرنوشت، تهران، صدرا.
- مظفري، سياوش، 1391، بررسي ميزان تأکيد کتاب‌هاي تعليمات ديني و معارف اسلامي، ادبيات فارسي و تاريخ پايه سوم راهنمايي بر مؤلفه‌هاي تربيت معنوي از ديدگاه معلمان شهر کرمانشاه در سال تحصيلي 91-90، پايان‌نامه کارشناسي ارشد دانشکده ادبيات و علوم انساني دانشگاه ابوعلي سينا.
- معروفي، يحيي، کرمي، زهرا، 1392، برنامۀ درسي معنوي، چيستي و چرايي، چکيده مقالات همايش انجمن فلسفه تعليم و تربيت ايران: مباني فلسفي تحول در نظام آموزش و پرورش ايران، مشهد، دانشگاه فردوسي.
- مقدم‌زاده، علي، 1393، شناسايي راه‌کارهاي مؤثر نهادينه‌سازي فرهنگ ايثار و شهادت در مدارس از نظر دبيران شهر قم، پايان‌نامه کارشناسي ارشد دانشکده علوم انساني دانشگاه شاهد تهران.
- مکارول، پام و همکاران، 1395، «ارزيابي تنوع تعريف‌ها در معنويت»، ترجمه محمدامين خوانساري، هفت آسمان، سال هجدهم، ش 71، ص111-130.
- موسوي، ستاره، نيلي، محمدرضا، 1393، «تحليل و بررسي نمود ارزش‌هاي انساني و اخلاقي در حوزۀ برنامۀ درسي»، مهندسي فرهنگي، ش 79، ص142-123.
- موسوي، فرانک، 1388، برنامۀ درسي معنوي در هزاره سوم، کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامي.
- مهدوي‌نژاد، محمدجواد، قدمي، مجيد، افضلي، کوثر، 1390، «نقش هنر در تربيت معنوي»، تعليم و تربيت، ش 108، ص108-91.
- مهرمحمدي، محمود، امين خندقي، مقصود، 1388، «مقايسه ايدئولوژي‌هاي برنامۀ درسي آيزنر با ميلر: نگاهي ديگر»، مطالعات تربيتي و روان‌شناسي دانشگاه فردوسي مشهد، دورۀ 12، ش 1.
- ميرزاخاني، مهدي، 1391، ارزش و جايگاه معنويت در قرآن و روايات اسلامي و دلالت‌هاي برنامۀ درسي بر مبناي آن، پايان‌نامه کارشناسي ارشد دانشگاه علامه طباطبايي.
- ميرعرب، فرج‌الله، 1380، تربيت اعتقادي و معنوي با نگاهي قرآني، قم، بوستان کتاب.
- نجفي، حسن، وفايي، رضا، ملکي، حسن، 1394، «تبيين ابعاد و مؤلفه‌هاي رشد معنوي انسان و تحليل محتواي آن در سند تحول بنيادين آموزش و پرورش ايران»، مسائل کاربردي تعليم و تربيت اسلامي، ش 1، ص156-133.
- نقشه جامع علمي کشور، 1389.
- نوريان، محمد، 1387، تحليل محتواي رسانه‌هاي آموزشي با تأکيد بر کتاب‌هاي درسي، تهران، دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران جنوب.
- ـــــ ، 1389، تحليل برنامۀ درسي دورۀ ابتدايي ايران، تهران، گويش نو.
- وولف، ديويد.ام، 1386، روان‌شناسي دين، ترجمه محمد دهقاني، تهران، رشد.
- يارمحمديان، محمدحسين، فروغي ابري، احمدعلي، جعفري، ابراهيم ميرشاه، اوجي‌نژاد، احمدرضا، 1391، «بررسي تطبيقي رويکردهاي برنامۀ درسي معنوي با توجه به مؤلفه‌هاي برنامۀ درسي معنوي در چند کشور جهان»، رهيافتي نو در مديريت آموزشي، ش 9، ص102-83.
- Amram, Y. (2007), the seven dimensions of spiritual intelligence: an ecumenical, grounded theory, Institute of Transpersonal Psychology: PaloAkti, CA, 1-8.
- Astin, H.s (2004), role of spirituality in transformational leadership, Newslettes, 1(4).
- Beauchamp, G.A (1981), curriculum theory, Wilmette illionois: The Kagg Press.
- Best, Ron (2008), in defence of the concept of spiritual education: a reply to Roger Marples, International Journal of Children,s Spirituality, Vol. 13, No.4, 321-329.
- Bigger, S. (2008), secular spiritual education?, E-journal of the BritishEducation Studies Association, 1, 60-70.
- Bolotin, Bravmann, Windschitl, Mikel and Green (2000), cultures of curriculum, Lawrence Erlbaum Associates, New Jersey: Publishers Mahwah.
- Bowman, N. A. & Small, J. L. (2010), do college students who identify with apprivileged religious grop experience greater spiritual development exploring individual and institutional factors, Journal of Research in Higher Education, 51, 595-614.
- Buchanan, M. (2013), attending to the spiritual dimention to enhance curriculum change, Journal of Beliefs and Values: Studies in Religion & education, 31, 191-201.
- Buchanan, Michael T. (2009), the spiritual dimension and curriculum change, International Journal of Children,s Spirituality, Vol. 14, No.4, 385-394.
- Crick, R. D. & Jelfs, H. (2011), spiritual development and personlisation: exploring the relationship between spiritual development and learning to learn in a faith – based secondary school, International Journal of Children’s spirituality, 16, 197-217.
- Daniliuk, A. I., Kondakov, A. M. & Tishlov, V, A. (2010), the spiritual and moral education of Russia’s school students, Journal of Russian education and society, 52, 3-1869.
- Eisner, Ellot.W & Vallance. E (1974), Conflicting conceptions of curriculum, Berkeley: Mc cutchan.
- Eisner, Ellot.W (1994), The educational imagination on the design and evaluation of school programs, New York.
- Glazer, S. (1999), the heart of learning: spirituality in education, New York: Jeremy P. Tarcher/Putnam.
- Halama, P. & Strizence, M. (2004), spiritual existential or both? Theoretical considerations on the nature of higher intelligences, Journal of Studia Psychologica, 43, 239-253.
- Heim Brock, H. (2004), Beyond secularization: experiences of the sacred inducation, Journal of Moral Education, 5, 162-171.
- Kessler, R. (2000), The soul of education: helping student find connection, compassion and character at school, Alexandria,VA: Association for Supervision and curriculum Development.
- King, U. (2010), earthing spiritual literacy: how to link spiritual development and education to a new earth consciousness?, Journal of Beliefs & Value: Studies in Religion & Education, 31, 254-260.
- Koetting,J.Randall & Combs, Martha (2005), spirituality and curriculum reform: the need to engage the word, in Taboo: The Journal of Culture and Education, V9 n1, pp81-91.
- Maslow, A.H (1976), religions, values and peak experiences, New York: penguin.
- Meehan, Christopher (2002), promoting spiritual development in the curriculum, an international journal of personal, social and emotional development, Vol. 20, No.1, 16-24.
- Miller, John P. (2000), education and the soul: toward a spiritual curriculum, New York: Stare University of New York Press.
- _____ , (2007), the holistic curriculum, second edition, Toronto: Oise Press.
- Nandy, Ashis (1998), the politics of secularism and the recovery of religious tolerance, in Rajeey of Bhargava, secularism and its critics, Delhi: Oxford university press, pp27-326.
- Noddings, Nel (1998), Philosophy of education, Westview Press.
- Ornstein, Allan c. and Hunkins, Frnacis p. (2004), curriculum foundations: principles and issues, Boston: Allyn and Bacon Inc.
- Rivelli, S. (2010), citizenship education at high school: a comparative study between Bolzano and Padova (Italy), Journal of Social and Behavioral Sciences, 2, 4200-4207.
- Saunders, SM. (2007), introduction to the special issue on spirituality and psychotherapy, Journal of chin psycho, 63, 117-127.
- Sisk, D. (2008), engaging the spiritual intelligence of gifted students to build global awareness, Journal of Roeper Review, 30, 24-30.
- Slattery, P. (2006), curriculum development in the postmodern era, New York: Garland Publishing.
- Stenmark, Mikaeak (1995), rationality in science, religion and everyday life, University of Notre Dame Press.
- Tisdell, E. J. (2003), exploring spirituality and culture in adult and higher education, San Francisco: Jossey Bass.
- Tisdell, Elizabeth.J & Tolliver, Derise E. (2006), engaging spirituality in the transformative higher education classroom, New Directions for Adult and Continuing Education, N. 109.
- Trousdale, A.M. (2004), black and white fire: the inter play of stories imagination and children's spirituality, international journal of children's spirituality, 2, 177-188.
- Waughan, F. (202), what is spiritual intelligence?, Journal of Humanistic Psychology, 42,16-33.
- Zohar, D. & Marshall, I. (2000), SQ: spiritual intelligence approaches, Journal of children spirituality, N.5, pp101-127.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Karamad, Hossein, , Mohsen.(2025) The Extent of the Interference of Iran’s High-Level Educational Documents with the Components of the Spiritual Curriculum. Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, 12(2), 41-56
Hossein Karamad; Mohsen ."The Extent of the Interference of Iran’s High-Level Educational Documents with the Components of the Spiritual Curriculum". Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, 12, 2, 2025, 41-56
Karamad, H, , M.(2025) 'The Extent of the Interference of Iran’s High-Level Educational Documents with the Components of the Spiritual Curriculum', Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, 12(2), pp. 41-56
