Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, Volume 15, Issue 2, No 30, Year 2025 , Pages 23-36

    Explaining the Educational Implications of "Treatise On Rights (Risalat al-Huquq)"

    Writers:
    ✍️ Seyed Naqi mousavi / Assistant Professor at the Department of Educational Sciences, Farhangian University / snmosavi57@cfu.ac.ir
    doi 10.22034/eslampajoheshha.2024.2021839
    Abstract: 
    Nowadays, educational studies are dominated by secular and liberal approaches. With the growth of educational jurisprudence, it is necessary to develop Islamic educational studies as well as educational hadith studies. It is also necessary to take into consideration the literature on "educational rights" with the aim of promoting "educational legislation" and contributing to the field of "educational governance". Therefore, the present article tries to explain, interpret and find the implications of Imam Sajjad's " Treatise On Rights " presenting a system of rights and duties. The research method is descriptive and inferential. The author has tried to discover the topics and meanings related to education based on the criteria of understanding the text; then, by collecting and classifying the inferred educational reasons and meanings, he has formulated them in four axes. Some important results are as follows: education is obligatory on parents and the government, and people have a duty to reform and educate each other, especially children. The most central concept in the teacher's rights is to respect the privacy of the teacher's personality/role (honor and respect). Education is depicted based on the concept of paternalism (regarding all children and people) and the concept of trust (regarding knowledge), and education is essentially a kind of donation and kindness, which is based on a network of longitudinal and transverse, mandatory and non-mandatory rights and duties.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :تبیین دلالت¬های تربیتی «رساله الحقوق»
    Abstract: 
    مطالعات تربیتی در وجه رایج خود در زمان حاضر با غلبه‌ی رویکردهای سکولار و لیبرال مواجه است و لازم است تربیت‌پژوهی اسلامی و در دل آن هم‌زمان با رشد قلمروِ مطالعات فقه تربیتی، عرصه‌ی حدیث‌پژوهی تربیتی نیز رشد متوازنی را تجربه کند؛ همان‌طورکه لازم است ادبیات «حقوق تربیتی» با هدف ارتقای «تقنین تربیتی» و کمک به حوزه‌ی «حکمرانی تربیتی» مورد توجه قرار گیرد. براین‌اساس، نوشتار حاضر درصدد است «رسالة الحقوق» امام سجاد(ع) را که نظامی از حقوق و تکالیف را ارائه کرده است، مورد شرح و تفسیر و دلالت‌یابی قرار دهد. روش پژوهش، توصیفی و استنباطی است و مؤلف تلاش کرده است که در ابتدا مضامین و معانی مربوط به تربیت را براساس ضوابط فهم متن کشف کند؛ سپس با گردآوری، تجمیع و طبقه‌بندی مجموعه‌ی مدالیل و معانی تربیتی استنباط‌شده، آنها را در چهار محور صورت‌بندی نماید. برخی از نتایج مهم به شرح زیر است: تربیت بر والدین و حکومت واجب است و مردم در قبال همدیگر و بخصوص کودکان وظیفه‌ی اصلاحی و تربیتی به‌نحو رجحانی بر عهده دارند. محوری‌ترین مفهوم در حقوق معلم عبارت است از رعایت حریم شخصیت / نقش معلم (اکرام و احترام). تربیت براساس انگاره‌ی پدری (نسبت‌به همه‌ی کودکان و مردم) و انگاره‌ی امانت‌داری (نسبت‌به دانش) تصویرسازی می‌شود و تربیت ماهیتاً نوعی اعانه و احسان است که بر شبکه‌‌ای از حقوق و تکالیف طولی و عرضی و الزامی و غیرالزامی (واجب و مستحب) قوام یافته است.
    References: 
    • ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن علی، 1404ق، تحف العقول، قم، جامعة مدرسین.
    • ابن‌فارس، احمدبن زکریا، 1404ق، معجم مقاییس اللغة، تصحیح محمد هارون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
    • ابن‌منظور، محمدبن مکرم‏، 1414ق، لسان العرب‏، بیروت، دار صادر.
    • اعرافی علیرضا، 1391، فقه تربیتی مبانی و پیش‌فرض‌ها، تحقیق و نگارش سیدنقی موسوی، قم، اشراق و عرفان.
    • جعفری، زهره و همکاران، 1394، «زیرساخت‌های اخلاق اسلامی آداب تعلیم و تعلم از منظر رساله حقوق امام سجاد(ع)»، پژوهش‌های اخلاقی، ش 21، ص 45ـ61.
    • حبیبی، سلمان، و مختار شمس‌الدینی، ۱۳۹۴، کتاب شناسی امام سجاد(ع)، صحیفه سجادیه و رساله حقوق، قم: مجمع جهانی اهل‌بیت(ع).
    • درزی رامندی، زهرا، 1397، حقوق مربی و متربی در قرآن و سنت با تأکید بر رساله حقوق امام سجاد(ع)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد الهیات و معارف اسلامی، قم، دانشگاه فرهنگیان.
    • صدوق، محمدبن علی، 1376، الامالی، تهران، کتابچی.
    • صدوق، محمدبن علی، 1403ق، الخصال، قم، جامعة مدرسین.
    • صدوق، محمدبن علی، 1413ق، من لایحضره الفقیه، قم، جامعة مدرسین.
    • فراهیدى، خلیل‌بن احمد، 1410ق، کتاب العین، قم، هجرت.
    • فلاح، محمدجواد، 1386، «تحلیل اخلاقی اقتدار استاد براساس شاخص حق‌مداری در رساله حقوقیه امام سجاد»، پژوهشنامه اخلاق، ش 46، ص 21ـ34.
    • مجلسی، محمدباقر، 1406ق، روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، چ دوم، قم، کوشانپور.
    • مصطفوى، حسن، 1368، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    • موسوی، سیدنقی، 1395، «دلالت‌شناسی از گزاره‌های فقه تربیتی»، مطالعات فقه تربیتی، ش 5، ص 7ـ30.
    • موسوی، سیدنقی، بی‌تا، «همنشینی مردم و حاکمیت در تربیت در آینه رساله حقوق از منظر فقه تربیتی» (مقاله منتشرنشده).
    • میرغفوریان، فاطمه، 1398، «درآمدی بر اصول تربیتی نقد با محوریت رساله حقوق امام سجاد(ع)»، علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، دوره هفتم، ش 13، ص 81ـ98.
    • نجاشی، احمدبن علی، 1407ق، رجال النجاشی، قم، جامعة مدرسین.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    mousavi, Seyed Naqi.(2025) Explaining the Educational Implications of "Treatise On Rights (Risalat al-Huquq)". Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, 15(2), 23-36 https://doi.org/10.22034/eslampajoheshha.2024.2021839

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Seyed Naqi mousavi."Explaining the Educational Implications of "Treatise On Rights (Risalat al-Huquq)"". Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, 15, 2, 2025, 23-36

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    mousavi, S.(2025) 'Explaining the Educational Implications of "Treatise On Rights (Risalat al-Huquq)"', Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, 15(2), pp. 23-36

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    mousavi, S. Explaining the Educational Implications of "Treatise On Rights (Risalat al-Huquq)". Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, 2025; 15(2): 23-36