An Analysis of the Effectiveness of the Quranic Concept of “Tawakkul” (Reliance on God) for Human’s Spiritual Health: Explaining the Educational Teachings of the Seventh Prayer of Sahifeh Sajjadiyeh
Article Type:
Research
Writers:
✍️ Seyed jafar 
/ PhD student of Quran and Hadith Sciences, Payam Noor University, Iran / sayyed.badr@student.pnu.ac.ir
/ PhD student of Quran and Hadith Sciences, Payam Noor University, Iran / sayyed.badr@student.pnu.ac.irRahmatollah / Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Payam Noor University, Iran / r.abdollahzadeh@pnu.ac.ir
Naser / Associate Professor of Islamic Philosophy and Kalam Department, Payam Nour University, Iran / nmomeni83@yahoo.com
Abstract:
"Spiritual health" - as one of the most important aspects of health - has been the focus of scholars in the last half century and they have put forth different views about the factors affecting it. However, there is a consensus about this issue in the teachings of Ahl al-Beit. Imam Sajjad has outlined some strategic points about spiritual health and its factors in the seventh prayer of Sahifeh Sajjadiyeh. He believes the core of these components is trust and reliance on the Almighty God. This article studies the Qur’anic meaning of tawakkul (reliance on God), and how tawakkul effects one’s spiritual health; it also points to some psychological viewpoints in this regard; it then explains and presents the results of this effectiveness using a descriptive-analytical method. The most important results, as shown in this research, are as follows: mental peace and security, creating hope, strengthening core motivation, self-esteem, feeling satisfied and increasing endurance
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :تحلیل اثربخشی مفهوم قرآنی توکل بر سلامت معنوی در تبیین آموزه‌های تربیتی دعای هفتم صحیفه‌ی سجادیه
Abstract:
«سلامت معنوی» به عنوان یکی از مهم ترین ابعاد سلامت، در نیم قرن اخیر، مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته و درباره‌ی شاخص های اثرگذار بر آن، دیدگاه های متفاوتی مطرح شده است؛ ولی در آموزه های معصومان(ع) در این باره اتفاق نظر وجود دارد. امام سجاد(ع) در دعای هفتم صحیفه سجادیه، نکاتی راهبردی درباره‌ی این بعد از سلامت و شاخص ها ترسیم نموده اند. از منظر آن حضرت، محور این مؤلفه ها، توکل و اعتماد بر خداوند قادر متعال است. در این نوشتار، نحوه‌ی اثربخشی شاخصه‌ی توکل بر سلامت معنوی و مفهوم قرآنی آن، واکاوی شده و اشاراتی نیز به دیدگاه های روان شناسی در این باب صورت گرفته؛ سپس به شیوه‌ی توصیفی ـ تحلیلی، نتایج این اثربخشی تبیین و ارائه شده است. یافته های این پژوهش، نشان می دهد که مهم ترین این موارد عبارت اند از: آرامش و امنیت روانی، امیدآفرینی، تقویت انگیزه‌ی درونی، عزت نفس، احساس رضایتمندی، و افزایش تاب آوری.
References:
- صحيفه سجاديه، 1389، ترجمة حسين انصاريان، تهران، پيام آزادي.
- ابن‌سيده، علي‌بن اسماعيل، 1421ق، المحکم و المحيط الاعظم، بيروت، دارالکتب العلميه.
- ابن‌شعبه حرانى، حسن‌بن علي، 1404ق، تحف العقول، قم، جامعة مدرسين.
- ابن‌منظور، محمدبن مكرم، 1414ق، لسان العرب، بيروت، دار الفكر.
- ابوالفتوح رازى، حسين‌بن على، 1408ق، روض‌الجنان و روح‌الجنان فى تفسيرالقرآن، مشهد، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى.
- احمدوند، محمدعلي، 1382، بهداشت رواني، تهران، دانشگاه پيام نور.
- احمدي، محمدرضا و ديگران، 1399، «تأثير باورهاي ديني بر افزايش ميزان تاب‌آوري و عزت نفس همسران افراد معتاد به مواد مخدر»، روان‌شناسي و دين، سال سيزدهم، ش 4، ص 23ـ38.
- اردکاني يزدي، قاضي‌بن محمد، 1388، تحفه رضويه (شرح صحيفه سجاديه)، تهران، سازمان تبليغات اسلامي.
- ازهري، محمدبن احمد، 1421ق، تهذيب اللغة، بيروت، دار احياء التراث العربي.
- اسحاقي، سيدحسين، 1399، آرامش و سلامت معنوي در بحران‌ها، قم، مرکز مديريت حوزه‌هاي علميه.
- اميدواري، سپيده، 1387، «سلامت معنوي، مفاهيم، چالش‌ها»، پژوهش‌هاي ميان‌رشته‌آي قرآن كريم، سال اول، ش 1، ص 5ـ18.
- براندن، ناتانيل، 1380، روان‌شناسي عزت نفس، ترجمة مهدي قرچه‌داغي، تهران، نخستين.
- ـــــ ، 1390، چگونه عزت نفس خود را تقويت کنيم؟، ترجمة اسماعيل کيواني، تهران، گلريز.
- تميمي آمدى، عبدالواحدبن محمد، 1410ق، غررالحكم و دررالكلم، قم، دارالکتب الاسلامي.
- حرعاملى، محمدبن حسن، 1409ق، وسائل الشيعه، قم، مؤسسة آل‌البيت.
- دهخدا، علي‌اكبر، 1385، فرهنگ متوسط دهخدا، تهران، دانشگاه تهران.
- ديماتئو، ام. رابين، 1378، روان‌شناسي سلامت، ترجمة محمد کاوياني و ديگران، تهران، سمت.
- راغب اصفهانى، حسين‌بن محمد، 1412ق، المفردات في غريب القرآن، تصحيح صفوان عدنان داوودي، بيروت، دارالشاميه.
- رضايي اصفهاني، محمد، ۱۳۸۹، بهداشت روان، قم، پژوهش‌هاي تفسير علوم قرآني.
- زيدان، محمود، 1958، وليم جيمس، قاهره، دارالمعارف.
- شجاعي، محمدصادق، 1387، توکل به خدا راهي به سوي حرمت خود و سلامت روان، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- صانعی، سیدمهدی، 1387، بهداشت روان در اسلام، قم، بوستان کتاب.
- طباطبائى، سيدمحمدحسين، 1417ق، الميزان فى تفسير القرآن، قم، جامعة مدرسين.
- طبرسي، حسن‌بن فضل، 1425ق، مکارم الاخلاق، تهران، دارالفقه.
- طوسى، محمدبن حسن، 1411ق، الغيبة للحجة، قم، دارالمعارف الاسلاميه.
- عباسي، محمود و ديگران، 1391، «تعريف مفهومي و عملياتي‌سازي سلامت معنوي، يک مطالعه روش‌شناختي»، اخلاق پزشکي، دوره ششم، ش 20، ص 11ـ44.
- عزيزي، فريدون و ديگران، 1393، سلامت معنوي، چيستي، چرايي و چگونگي، تهران، حقوقي.
- فروم، اريک، 1374، انقلاب اميد، ترجمة مجيد روشنگر، تهران، مرواريد.
- ـــــ ، 1379، اخلاق روان‌شناسي (اصول اخلاقي روانشناسان انجمن روان‌شناسي آمريکا)، ترجمة علي‌محمد گودرزي، تهران، خدمات فرهنگي رسا.
- فيض كاشانى، ملامحسن، 1415ق، تفسير الصافى، تحقيق حسين اعلمى، تهران، صدر.
- قرشي، سيدعلي‌اکبر، ۱۳۷۱، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلاميه.
- قرضاوي، يوسف، 1394، نقش ايمان در زندگي (الايمان و الحياة)، ترجمة فرزانه غفاري و محسن ناصري، تهران، احسان.
- کجباف، محمدباقر و حفيظ‌الله رئيس‌پور، 1387، «رابطه بين نگرش مذهبي و سلامت رواني در بين دانش‌آموزان دبيرستان‌هاي دخترانه اصفهان»، مطالعات اسلام و روان‌شناسي، دوره دوم، ش 2، ص 31ـ43.
- کوبلر راس، اليزابت، 1379، پايان راه (پيرامون مرگ و مردن)، ترجمة علي‌اصغر بهرامي، تهران، رشد.
- كلينى، محمدبن يعقوب، 1429ق، الكافي، قم، دار الحديث.
- مجلسى، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار، بيروت، دار احياء التراث العربي.
- مدني، سيدعلي‌خان، 1428ق، رياض السالكين في شرح صحيفه سيدالساجدين، قم، مؤسسة النشر الاسلامي.
- مرزبند، رحمت‌الله و علي‌اصغر زكوي، 1391، «شاخص‌هاي سلامت معنوي از منظر آموزه‌هاي وحياني»، اخلاق پزشکی، دوره چهارم، ش 20، ص 69-99.
- مرعشي، سيدعلي، 1387، بهداشت روان و نقش دين، تهران، علمي و فرهنگي.
- مرندي، سيدعليرضا و فريدون عزيزي، 1389، «جايگاه، تعريف و دشواري‌هاي پايه‌ريزي مفهوم سلامت معنوي در جامعه ايراني ـ اسلامي»، اخلاق پزشکي، دوره چهارم، ش 14، ص 11ـ21.
- مزلو، آبراهام هرولد، 1367، انگيزش و شخصيت، ترجمة احمد رضواني، مشهد، آستان قدس رضوي.
- مصباح، مجتبي و سيدعليرضا مرندي، 1392، سلامت معنوي از ديدگاه اسلام (مفاهيم، شاخص‌ها، مباني)، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- مطهري، مرتضي، ۱۳۸۹، امدادهاي غيبي در زندگي بشر، تهران، صدرا.
- مكارم شيرازى، ناصر و همكاران، 1374، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الاسلامي.
- موسوي خميني، سيد‌روح‌الله، 1391، تهذيب نفس و سير و سلوک از ديدگاه امام خميني، تهران، مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خميني.
- وست، ويليام، 1387، روان‌درماني و معنويت، ترجمة شهريار شهيدي و سلطانعلي شيرافکن، تهران، رشد.
- Hawks S.R. & et al, 1995, "Review of spiritual health: Definition. Role, And intervention strategies in health promotion", American journal of Health Promotion, N. 9, p. 371-378.
- John-Paul Vader, 2006, "Spiritual health: the text frontier", The Europan Journal of Public Health, N. 16, p. 457.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
, Seyed jafar, , Rahmatollah, , Naser.(2025) An Analysis of the Effectiveness of the Quranic Concept of “Tawakkul” (Reliance on God) for Human’s Spiritual Health: Explaining the Educational Teachings of the Seventh Prayer of Sahifeh Sajjadiyeh. Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, 14(2), 93-108
Seyed jafar ; Rahmatollah ; Naser ."An Analysis of the Effectiveness of the Quranic Concept of “Tawakkul” (Reliance on God) for Human’s Spiritual Health: Explaining the Educational Teachings of the Seventh Prayer of Sahifeh Sajjadiyeh". Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, 14, 2, 2025, 93-108
, S, , R, , N.(2025) 'An Analysis of the Effectiveness of the Quranic Concept of “Tawakkul” (Reliance on God) for Human’s Spiritual Health: Explaining the Educational Teachings of the Seventh Prayer of Sahifeh Sajjadiyeh', Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, 14(2), pp. 93-108
, S, , R, , N. An Analysis of the Effectiveness of the Quranic Concept of “Tawakkul” (Reliance on God) for Human’s Spiritual Health: Explaining the Educational Teachings of the Seventh Prayer of Sahifeh Sajjadiyeh. Islam va Pazhuheshhaye Tarbiyati, 2025; 14(2): 93-108
