اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال شانزدهم، شماره دوم، پیاپی 32، پاییز و زمستان 1403، صفحات 39-58

    بررسی پدیدارشناسانة عوامل و آثار انس با قرآن از منظر دانش‌آموزان

    نویسندگان:
    ✍️ نعیمه شفیعی اپورواری / دانشجوی دکتری فلسفة تعلیم و تربیت دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران / naghme.sh69@yahoo.com
    سیدحمیدرضا علوی / استاد فلسفة تعلیم و تربیت بخش علوم تربیتی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران / hralavi@uk.ac.ir
    doi 10.22034/eslampajoheshha.2024.2020187
    چکیده: 
    یکی از مهم‌ترین مباحث حوزة قرآنی، انس با قرآن است. پژوهش حاضر با هدف واکاوی فهم دانش‌آموزان درخصوص عوامل و آثار انس با قرآن به‌انجام رسید. در این پژوهش سعی شد تا با رویکرد پدیدارشناسانه، به بازسازی معنایی و استخراج مقولات از نوع فهم و ارزیابی دانش‌آموزان دربارة عوامل و آثار انس با قرآن پرداخته شود. گردآوری داده‌ها با استفاده از پرسش‌نامة بازپاسخ و مصاحبه انجام شد. از میان دانش‌آموزان استان کرمان در سال تحصیلی 1400ـ1401، هفده نفر نمونة پژوهشی به‌صورت هدفمند مطابق با اصل اشباع نظری داده‌ها انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل یافته‌ها براساس دیدگاه کرسول (2012) و کاترین کارتر (1993) انجام گرفت. نتایج به‌دست‌آمده از عوامل مؤثر در انس با قرآن در دانش‌آموزان تحت سه مقولة فراگیرِ فردی، خانوادگی و اجتماعی بدین شرح است؛ مقولة فردی با زیرمجموعة عوامل ماورای طبیعی، خدمت به جامعه، علایق شخصی، ارضای نیازها و اجر اخروی؛ مقولة خانوادگی با عوامل ترغیب، توصیه و همراهی خانواده و فضا و جو حاکم بر خانواده؛ و مقولة اجتماعی با عوامل معلم، دوستان، رسانة جمعی، مسجد و جلسات قرآنی. همچنین آثار انس با قرآن با تأکید بر سه عامل دانش، نگرش و رفتار در ساحات تربیت دینی، اخلاقی، علمی، عاطفی و اجتماعی به‌صورت روابط پایدار و متقابل در این مقاله بیان شدند.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    A Phenomenological Study of the Factors and Effects of Deep Spiritual Connection with the Qur'an from the Perspective of Students
    Abstract: 
    One of the most important topics of Qur'anic studies is a ‘deep spiritual connection with the Qur'an’. This research was conducted to analyze the students' understanding of the factors of having a deep spiritual connection with the Qur'an and its effects. Using a phenomenological approach in this research, I tried to reconstruct the meaning and extract the categories of the students' understanding and evaluation of the factors of ‘human deep spiritual connection with the Quran’ and its effects. Data collection was done using open-ended questionnaires and interviews. Seventeen students were selected, from Kerman province students as a research sample, according to the principle of theoretical data saturation, in the academic year of 1401-1400. The results were analyzed based on the views of Creswell (2012) and Catherine Carter (1993). Considering the three categories of personal, familial and social learning, the results of the effective factors in students' deep spiritual connection with the Quran are as follows: individual category includes the subgroup of supernatural factors, service to society, personal interests, satisfaction of needs and reward in the afterlife; familial category includes the factors of encouragement, advice and companionship of the family and its dominant atmosphere; and the social category includes the factors of teacher, friends, mass media, mosques and Quranic meetings. In addition, emphasizing on the three factors of knowledge, attitude and behavior, I have explained the effects of having a ‘deep spiritual connection with the Qur'an’ on religious, moral, scientific, emotional and social education, as a stable and mutual relationship.
    • قرآن کریم (1389). ترجمة حسین انصاریان. قم: آیین دانش.
    • نهج‌البلاغه (1387). ترجمة محمد دشتی. قم: امام عصر (عج).
    • انصاریان، حسین (1375). نظام خانواده در اسلام. قم: ام‌ابیها.
    • اِسونسن، لارنس (1396). فلسفۀ ملال. ترجمة افشین خاکباز. تهران: فرهنگ نشر نو.
    • الهامی‌نیا، علی‌اصغر و همکاران (1390). معنویت اسلامی (چیستی، چرایی و چگونگی). قم: زمزم هدایت.
    • اِنِله، ایزولده (1383). مشکلات رفتاری کودکان، ترجمة سپیده خلیلی. تهران: پیدایش.
    • ایرانمنش، اعظم و همکاران (1393). آثار انس با قرآن بر ویژگی‌های شخصیتی دانش‌آموزان دبیرستان‌های دخترانۀ شهر کرمان. مطالعات روان‌شناسی تربیتی، 10(20)، 34-52.
    • آزادی، محمدکریم (1379). تعلیم و تربیت از دیدگاه سعدی. تهران: رهگشا.
    • آقاجانی، محمد و میرباقر، ندا (1394)، بررسی رابطۀ بین انس با قرآن و سلامت روان در دانشجویان پرستاری. اسلام و سلامت (دانشگاه علوم پزشکی بابل)، 2(4). 7-12.
    • باقری، خسرو (1389). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: مدرسه.
    • باقری، خسرو (1390). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: مدرسه.
    • بنام، خدیجه و امینی، نوروز (1396). مفهوم انس با قرآن و آثار آن در سبک زندگی اسلامی. احسن الحدیث، 2(3)، 107-120.
    • بوک، سیسلا (1396). در جست‌وجوی خوشبختی از ارسطو تا علم مغز. ترجمة افشین افشار. تهران: فرهنگ نشر نو با همکاری آسیم.
    • پستمن، نیل (1388). نقش رسانه‌های تصویری در زوال دوران کودکی. ترجمة صادق طباطبایی. تهران: اطلاعات.
    • جعفری، محمدتقی (1360). شناخت از دیدگاه علمی و از دیدگاه قرآن. تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
    • چمن‌پیما، سکینه و همکاران (1397). وحی قرآنی و پدیدارشناسی وحی قرآن براساس نظریۀ رؤیای رسولانه داوری میان نظریه‌های وحیانی بودن الفاظ قرآن و رؤیاانگاری وحی بر مبنای پاره‌ای از آیات قرآن. مطالعات تاریخی قرآن و حدیث، 24(64)، 51ـ70.
    • حسین‌زاده، مهدی و همکاران (1395). ارتباط انس با قرآن و سلامت روانی در بین دانشجویان دانشکدة پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران. طب و تزکیه، 25(1)، 29-36.
    • حسینی‌طهرانی، سیدمحمدحسین (1410ق). علوم و معارف اسلام نور ملکوت قرآن از قسمت انوار الملکوت، تهران: علامه طباطبائی.
    • دبیرخانۀ شورای توسعۀ فرهنگ قرآنی (1391). آشنایی با منشور توسعۀ فرهنگ قرآنی، به کوشش: محمدحسین فریدونی و همکاران. تهران: دبیرخانۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی.
    • دورانت، ویلیام جیمز (1396). دربارۀ معنی زندگی. ترجمة شهاب‌الدین عباسی. تهران: کتاب پارسه.
    • دورزن، امی‌وان (1396). روان‌درمانی و جست‌وجوی شادکامی ـ بر مبنای چشم‌انداز وجودی. ترجمة احمدرضا کیانی و یاسمن جمشیدیان. تهران: کتاب ارجمند.
    • راشدی، حسن (1380). نمازشناسی. قم: مهر.
    • رسالۀ حقوق امام سجاد (1384). ترجمة لطیف راشدی. تهران: امیرکبیر.
    • رستمی‌نسب دولت‌آباد، زینب (1396). تأثیر انس با قرآن بر بهداشت و سلامت روانی نوجوانان و جوانان. مطالعات قرآنی، 8(30)، 37-48.
    • رمضانی، رضا (1387). آرای اخلاقی علامه طباطبائی. تهران. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
    • روث، مایکل (1395). چرا حال انسان امروزی خوب نیست!. ترجمة فریبا مقدم. تهران: بنیاد فرهنگ زندگی.
    • رهبر، محمدتقی و رحیمیان، محمدحسن (1383). اخلاق و تربیت اسلامی. تهران: سمت.
    • زینلی، فاطمه و همکاران (1396). بررسی مفهوم و روش‌های تربیت عاطفی از دیدگاه علامه ‌طباطبائی. پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، 25(35)، ص11ـ43.
    • ستوده، هدایت‌الله (1382). آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات). تهران: آوای نور.
    • سلطانی‌نژاد، نجمه و همکاران (1397). دلالت‌های حاکم بر برنامۀ درسی در رویکرد تعلیم و تربیت اسلامی به پدیدۀ جهانی ‌شدن با تأکید بر دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 15(30)، 43-56.
    • سند تحول بنیادین آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران.
    • شرفی، محمدرضا (1381). دنیای نوجوان. تهران: مؤسسة فرهنگی منادی تربیت.
    • شکوری، مجتبی و فریدونی، محمدحسین (1395). طبقه‌بندی شاخص‌های دانشی و مهارتی پیامد انس با قرآن کریم از منظر کارشناسان حوزۀ آموزش و مدیریت امور قرآنی. تحقیقات علوم قرآن و حدیث، 14(1)، 81-107.
    • علوی، سیدحمیدرضا (1391). نکات اساسی در فلسفۀ تعلیم و تربیت و مکاتب فلسفی ـ تربیتی. کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
    • فاضلی دهکردی، مهدی و رضوان‌خواه، سلکتم (1397). بررسی ذکر و یاد خدا به‌عنوان یکی از شاخصه‌های انس با قرآن و تأثیر آن در تربیت اخلاقی. مطالعات قرآن و حدیث، 4(1)، 129-157.
    • فاکر میبدی، محمد (1389). مراحل انس با قرآن. قم: زمزم.
    • فری، لوک (1395). راهنمای فلسفی زیستن. ترجمة افشین خاکباز. تهران: فرهنگ نشر نو.
    • فلیک، اووه (1391). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمة هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
    • کاربخش‌راوری، ماشالله (1390). چگونه کودکان و نوجوانان را به مطالعه علاقه‌مند کنیم؟. تهران: مدرسه.
    • کوهستانی، حمیدرضا و همکاران (1392) تبیین تجارب دانشجویان پرستاری از انس با قرآن در کنترل اضطراب امتحان: یک مطالعه کیفی. تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 4(2)، 379ـ392.
    • کیومرثی، غلامعلی (1389). مبانی اصول تربیت دینی و تفاوت آن با تعلیمات دینی. تهران: مدرسه.
    • گال، مردیت، بورگ، والتر و گال، جویس (1392). روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی، ترجمة احمدرضا نصر و همکاران. تهران: سمت.
    • لونوار، فردریک (1396). خوشبختی در پیش‌رو ـ سفری فلسفی، ترجمة هوشمند دهقان. تهران: پیام امروز.
    • مرادی کشاورز، محمدرضا و خدری، لیلا (1390). قرآن اُمُّ‌الکتاب. تهران: دستان.
    • مور، توماس (1398). مراقبت از روح ـ راهنمای پرورش معنادر زندگی روزمره. ترجمة ندا صابری. تهران: علمی و فرهنگی.
    • نوایی‌نژاد، شکوه (1372). رفتارهای بهنجار و نابهنجار. تهران: انجمن و اولیا و مربیان جمهوری اسلامی ایران.
    • هادوی ‌کاشانی، علی‌اصغر (1378). مراتب انس با قرآن در روایات. علوم حدیث، (13)، 71-91.
    • هالیس، جیمز (1396). یافتن معنا در نیمۀ دوم عمر. ترجمة سیدمرتضی نظری. تهران: بنیاد فرهنگ زندگی.
    • همیلتن، کریستوفر (1396). فلسفۀ زندگی ـ تأملاتی در باب حیات، معنا و اخلاق. ترجمة میثم محمد امینی. تهران: فرهنگ نشر نو.
    • یدالله‌پور، بهروز (1390). بررسی مستندات راه‌‌های انس بیشتر دانشجویان با قرآن. مطالعات تفسیری، 2(6)، 116ـ146.
    • Alavi. H. R (2007). Correlative of happiness in university students of Iran (A Religious Approuch). Jornal of Religion & Health. N. 46 (4). p. 480-499.
    • Alavi. H. R (2009). Quntifying Happiness: A study of shi'a university students in Kerman, Iran. jornal of shi'a Islamic studies. N. 2 (1). p. 85-101.
    • Carter, Katherine (1993). The Place of Story in the Study of Teaching and Teacher Education. Education Researcher. N. 22 (1). p. 5-18.
    • Creswell, J (1994) Research Desig Qualitative & Quantitative Approaches. Lodon. sage publications.
    • Creswell, John W (2012). Educational research : planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. 4 edition. University of Nebraska–Lincoln publications.
    • Hoggard, L (2005). How to be happy. London:B.B.C. Books.
    • Huang, Y.C., Lin, S.H (2014). Assessment of Charisma as a Factor in Effective Teaching. Educational Technology&Society. N. 17 (2). p. 284-295.
    • Kang, Hyeon-Suk (2015). Development of Narrative- Based Pedagogical Content Knowledge. Advanced Science and Technology Letters. N. 31-35, p. 109-113.
    • Koenig H.G, King D.E, Carson V.B (2012). Handbook of Religion and Health. 2 edition. New York. NK USA. Oxford University Press.
    • Koenig, H. G, McCullough, M. E and Larson, D. B (2001). Handbook of Religion and Health. Oxford University Press. New York. NY. USA.
    • Koenig, Harold G (2012). Religion, Spirituality, and Health: The Research and Clinical Implications. International Scholarly Research Network ISRN Psychiatr,V (1391), p.1-33, doi:10.5402/2012/278730 .
    • Martin, P (2005). Making happy people. London. Harper Perennial.
    • Maykut, P. & Morehouse, R (1994). Beginning Qualitative Research. London. The Falmer Press.
    • Nettle.D (2005). Happiness. Oxford. Oxford University Press.
    • Tajfel, H, & Turner, J.C (1979). Social identity and intergroup behaviour "An Integrative Theory of Intergroup Conflict". Organizational Identity: University of Bristol, England.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    شفیعی اپورواری، نعیمه، علوی، سیدحمیدرضا.(1403) بررسی پدیدارشناسانة عوامل و آثار انس با قرآن از منظر دانش‌آموزان. دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 16(2)، 39-58 https://doi.org/10.22034/eslampajoheshha.2024.2020187

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    نعیمه شفیعی اپورواری؛ سیدحمیدرضا علوی."بررسی پدیدارشناسانة عوامل و آثار انس با قرآن از منظر دانش‌آموزان". دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 16، 2، 1403، 39-58

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    شفیعی اپورواری، نعیمه، علوی، سیدحمیدرضا.(1403) 'بررسی پدیدارشناسانة عوامل و آثار انس با قرآن از منظر دانش‌آموزان'، دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 16(2), pp. 39-58

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    شفیعی اپورواری، نعیمه، علوی، سیدحمیدرضا. بررسی پدیدارشناسانة عوامل و آثار انس با قرآن از منظر دانش‌آموزان. اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 16, 1403؛ 16(2): 39-58