اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال هفتم، شماره اول، پیاپی 13، بهار و تابستان 1394، صفحات 91-112

    تحلیل محتوای کتاب های درسی «دینی» و «ادبیات فارسی» دوره‌ی متوسطه بر اساس مؤلفه های دفاع مقدس

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    عبدالحمید رضوی / عضو هیئت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش / abdolhamid.razavi@gmail.com
    چکیده: 
    این مقاله با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی دینی و ادبیات فارسی دورۀ متوسطه بر اساس مؤلفه های شش گانۀ دفاع مقدس تدوین  شده و به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا کتاب های مزبور توانسته اند این مؤلفه ها را به خوبی انعکاس دهند؟ روش تحقیق «توصیفی» و از نوع «تحلیل محتوا و واحد تحلیل مضمون» است. پس از تعیین 32 مصداق برای 6 مؤلفه، 9 عنوان کتاب ادبیات فارسی و دینی دورۀ متوسطه انتخاب شد. وسیلۀ اندازه گیری چک لیست بوده که ضریب پایایی کاپای آن 39/0 و ضریب پایایی مرکب آن 98/0 و اعتبار مطلوب داشته است. نتایج نشان داد در هر دو گروه کتاب، به صفات متعالی و پیام عاشورا به خوبی توجه شده است. کمترین توجه در هر دو گروه، به «پایداری، ایثار، شهادت و اقتدار سیاسی» بوده است. ده مصداق برتر در دو گروه کتاب، به یک اندازه به کار برده نشده است. همچنین نتایج نشان داد شش مؤلفه موضوع مطالعه در کتاب های فارسی سه  پایۀ تحصیلی وضعیت بهتری نسبت به کتاب های دینی داشته اند.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Content Analysis of the Secondary School Textbooks on Religious Education and Persian Literature Based on the Basis of the Components of Iranian Holy Defense
    Abstract: 
    This paper aims at analyzing the content of the secondary school textbooks on religious education and Persian literature on the Basis of the six components of Iranian Holy Defense, and seeks to answer the question whether the mentioned books have been able to reflect these components well. The research uses a ‘’descriptive’’ method and of the kind of ‘’content analysis and unit of theme analysis’’. After identifying 32 instances of the 6 components, 9 titles of the books on Persian literature and religious education were chosen. A checklist whose Kappa stability coefficient was 0/39 and whose compound stability coefficient was 0/98 was used and it had desirable validity. The results show that, in both collections of books, transcendental attributes and the message of Ashura are taken into consideration and the least attention is paid to such components like stability, altruism, martyrdom and political authority. In the two collections of books ten striking instances have not been fairly death with. Also, the results show that the six components of the subject of reading in the Persian books for grade three has a better status than that of the books on religious education
    References: 
    References: 
    • آرامبراستر، بي. بي؛ اندرسون، وتي. اچ، 1372، «تحليل كتاب درسي»، ترجمه: هاشم فردانش، تعليم و تربيت، ش33.
    • آيتي، محمدابراهيم، 1359، تاريخ پيامبر اسلام، تهران، دانشگاه تهران.
    • احقر، قدسي، 1383، «تحليل محتواي كتاب علوم تجربي پايه پنجم ابتدايي و تناسب آن با توان ذهني دانش‌آموزان شهر تهران»، تعليم و تربيت، ش 85، ص8.
    • اسدنيا، مهين؛ عابديني، ميمنت، 1389، «تجزيه ‌و تحليل محتواي کتاب‌هاي درسي دوره راهنمايي بر مبناي مؤلفه‌هاي آموزش سلامت»، مجموعه مقالات اولين همايش كشوري دانشجويي عوامل اجتماعي مؤثر بر سلامت، تهران، دانشگاه علوم پزشكي ايران.
    • اکرمي، کاظم، 1387، «تحليل محتواي کتاب‌هاي درسي دوره دبيرستان (رشته‌هاي رياضي، تجربي، انساني) در ارتباط با معرفي شخصيت حضرت امام خميني، جمع‌آوري، بررسي و نقد نظريه‌ها و تئوري‌هاي مربوط به محتواي کتاب»، گزارش پژوهشي، تهران، پژوهشگاه مطالعات آموزش ‌و پرورش.
    • اميري، حسن، 1388، «ترسيم هويت ايراني در کتاب‌هاي درسي ادبيات فارسي و تاريخ مقطع متوسطه ايران از سال 1320 تا 1344»، پايان‌نامه کارشناسي ارشد، تهران، دانشگاه شهيد بهشتي.
    • انوري، حسن، 1381، فرهنگ بزرگ سخن، ج اول، تهران، سخن.
    • بحراني، محمود، 1382، «تحليل محتواي کتب دوره ابتدايي از لحاظ مفاهيم ديني و اخلاقي»، گزارش پژوهشي، خرم‌آباد، شوراي تحقيقات اداره كل آموزش‌ و پرورش استان لرستان.
    • بوتول، گاستون، 1382، جامعه‌شناسي جنگ، ترجمه: هوشنگ‌فر خجسته، تهران، علمي فرهنگي.
    • تقي‌زاده، اکبر، 1388، «ايران در کتاب‌هاي درسي دوره پهلوي اول»، پايان‌نامه کارشناسي ارشد، تهران، دانشگاه شهيد بهشتي.
    • جعفري هرندي، رضا، 1381، «بررسي محتواي کتاب‌هاي درسي دوره آموزش عمومي از نظر وجود مفاهيم هشت سال دفاع مقدس»، سازمان آموزش ‌و پرورش استان اصفهان، شوراي تحقيقات.
    • جعفري هرندي، رضا؛ يزد خواستي، علي، 1393، «تحليل ميزان توجه به مفاهيم فرهنگ ايثار و شهادت در کتاب‌هاي درسي دورة آموزش عمومي»، تربيت اسلامي، سال نهم، ش18.
    • جمعي از نويسندگان، 1388، قلمرو برنامه درسي در ايران: ارزيابي وضع موجود و ترسيم چشم‌انداز مطلوب، چ چهارم، به كوشش انجمن برنامه‌ريزي درسي ايران، تهران، سمت.
    • چيني‌فروشان، صمد، 1376، «نوجوانان و جوانان امروز درباره دفاع مقدس چه مي‌دانند؟»، سروش، ش854.
    • خسروانيان، حميدرضا، 1387، «ترسيم هويت ملي (ايراني) در کتاب‌هاي درسي تاريخ متوسطه از سال 1343 تا 1385»، پايان‌نامه كارشناسي ارشد، تهران، دانشگاه شهيد بهشتي.
    • خلقي، مليحه، 1388، «تحليل محتواي کتاب‌هاي درسي دورة پيش‌دانشگاهي در ارتباط با معرفي شخصيت حضرت امام خميني»، گزارش پژوهشي، تهران، پژوهشگاه مطالعات آموزش ‌و پرورش.
    • دالوند، روح‌الله، 1386، «تحليل محتواي کتب درسي دوره آموزش عمومي (ابتدايي‌ـ راهنمايي) به لحاظ معرفتي شخصيت و سيره پيامبر اکرم»‏، طرح پژوهشي، اراك، شوراي تحقيقات اداره كل آموزش ‌و پرورش استان مركزي.
    • دهخدا، علي‌اکبر، 1377، لغت‌نامه، چ دوم از دوره جديد، تهران، دانشگاه تهران.
    • ذاكر صالحي، غلام‌رضا، 1377، «رهيافتي نو در راهکارهاي حفظ و ارتقاي ارزش‌هاي دفاع مقدس در کتاب‌هاي درسي»، نام‍ه‌ پ‍ژوه‍ش‌، سال سوم، ش9.
    • رايف، دانيل و ديگران، 1381، تحليل پيام‌هاي رسانه‌اي كاربرد تحليل محتواي كمي در تحقيق، ترجمه: مهدخت بروجردي علوم، تهران، سروش.
    • رباني، جعفر، 1377، «دفاع مقدس در کتاب‌هاي درسي چاپ 1364 دانش‌آموزان»، نام‍ه‌ پ‍ژوه‍ش‌، سال سوم، ش9.
    • ساروخاني، باقر، 1378، روش‌هاي تحقيق در علوم اجتماعي، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
    • سرمد، زهره و ديگران، 1383، روش‌هاي تحقيق در علوم رفتاري، چ پنجم، تهران، آگه.
    • سنگري، محمدرضا، 1377، «ادبيات پايداري (مقاومت)»، نام‍ه‌ پ‍ژوه‍ش‌، سال سوم، ش9.
    • صباغيان، زهرا، 1384، «معلم، دفاع مقدس و كتب درسي»، نگاه، ش 261 ـ 266، ص261.
    • صديق سروستاني، رحمت‌الله، 1375، «كاربرد تحليل محتوا در علوم اجتماعي»، نامه علوم اجتماعي، ش 8.
    • قاسم‌نژاد، علي، 1376، ادبيات جنگ، دانش‌نامه ادب فارسي، ج 2، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
    • كوثري، مسعود، 1377، «درآمدي بر جامعه‌شناسي ادبيات جنگ»، نام‍ه‌ پ‍ژوه‍ش‌، سال سوم، ش9.
    • محدث، جلال‌الدين، 1384، شرح فارسي غرر و درر آمدي (غرر الحكم و درر الكلم)، چ پنجم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    • معتمد عليخاني، ناصر، 1379، «تأثير هشت‌ساله جنگ تحميلي بر واژگان زبان فارسي و به وجود آمدن اصطلاحات جديد در دفاع مقدس 1367-1359»، پايان‌نامه كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه تهران.
    • معروفي، يحيي؛ يوسف‌زاده، محمدرضا، 1388، تحليل محتوا در علوم انساني. راهنماي عملي تحليل کتاب‌هاي درسي، همدان، سپهر دانش.
    • ملكي، حسن، 1379، مباني برنامه‌ريزي درسي آموزش متوسطه، تهران، سمت.
    • مهرمحمدي، محمود، 1383، آموزش عمومي هنر: چيستي، چرايي و چگونگي، تهران، مدرسه.
    • نژاد احد انزايي، فرزانه، 1384، «بررسي ميزان كاربردي بودن محتواي كتاب اقتصاد سال دوم رشته علوم انساني در زندگي روزمره دانش‌آموزان از ديدگاه دبيران اقتصاد و دانش‌آموزان منطقه چهار آموزش ‌و پرورش تهران»، پايان‌نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه تربيت‌معلم، دانشكده روان‌شناسي و علوم تربيتي.
    • نژاد شفيعي، محبوبه، 1388، «تحليل محتواي کتاب‌هاي دين و زندگي دورة متوسطه بر اساس مقوله‌هاي مفاهيم اساسي و مؤلفه‌هاي بيست و چهارگانة اهداف در قلمرو باورها و گرايش‌ها»، پايان‌نامه كارشناسي ارشد رشته تاريخ و فلسفه آموزش ‌و پرورش، دانشكده علوم تربيتي و روان‌شناسي دانشگاه شيراز.
    • واشقاني، ماشاء‌الله؛ علي‌پور، احمد، 1382، «تحليل محتواي كتاب درسي علوم پايه اول كودكان کم‌توان ذهني و مقايسه آن با كتاب درسي علوم پايه اول كودكان عادي»، پژوهش در حيطه كودكان استثنايي، دوره 3، ش 2 (پياپي 8).
    • همتي، احمدعلي، 1381، «تحليل محتواي كتب تعليمات ديني دوره راهنمايي تحصيلي سال‌هاي اول، دوم و سوم بر اساس الگوي مريل»، گزارش پژوهشي، شوراي تحقيقات سازمان آموزش ‌و پرورش استان فارس.
    • يارمحمديان، محمدحسين، ١٣٧٧، اصول برنامه‌ريزي درسي، تهران، يادواره كتاب.
    • Geske, A., & Geske, R. (2010). Content of textbooks: One of the factors affecting fourth-grader science achievements in TIMSS. Paper presented at the The 4th IEA International Research Conference (IRC 2010)
    • Hunt,Morton (1985).Profiles of Social Research:The Scientific Study of Human Interaction .New York: Russell Sage Foundation.
    • Martin, M. O., Mullis, I. V. S., Foy, P., & Olson, J. F. (2008). TIMSS 2007: International science report: findings from IEA's trends in international mathematics and science study at the fourth and eighth Grades. Lynch School of Education, Boston College: IEA TIMSS & PIRLS International Study Center.
    • Tarr, J. E., Reys, R. E., Reys, B. J., Chávez, Ó., Shih, J., & Osterlind, S. J. (2008). The impact of middle-grades mathematics curricula and the classroom learning environment on student achievement. Journal for Research in Mathematics Education, 39(3), 247.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    رضوی، عبدالحمید.(1394) تحلیل محتوای کتاب های درسی «دینی» و «ادبیات فارسی» دوره‌ی متوسطه بر اساس مؤلفه های دفاع مقدس. دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 7(1)، 91-112

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    عبدالحمید رضوی."تحلیل محتوای کتاب های درسی «دینی» و «ادبیات فارسی» دوره‌ی متوسطه بر اساس مؤلفه های دفاع مقدس". دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 7، 1، 1394، 91-112

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    رضوی، عبدالحمید.(1394) 'تحلیل محتوای کتاب های درسی «دینی» و «ادبیات فارسی» دوره‌ی متوسطه بر اساس مؤلفه های دفاع مقدس'، دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 7(1), pp. 91-112

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    رضوی، عبدالحمید. تحلیل محتوای کتاب های درسی «دینی» و «ادبیات فارسی» دوره‌ی متوسطه بر اساس مؤلفه های دفاع مقدس. اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 7, 1394؛ 7(1): 91-112