* نسرين تركاشوند / دكتراي فلسفه تعليم و تربيت، دانشگاه آزاد اسلامي واحد اراك tarkashvandnasrin@gmail.com
خليل غفاري / استاديار گروه علوم تربيتي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد خمين ghaffari20500@yahoo.com
عليرضا فقيهي / استاديار گروه علوم تربيتي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد اراك faghihialireza@yahoo.com
فائزه ناطقي / دانشيار گروه علوم تربيتي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد اراك fn1345@gmail.com
دريافت: 04/08/1399 ـ پذيرش: 12/12/1399

چكيده
تربيت عقلاني يكي از ابعاد مهم تربيت انساني است؛ زيرا شرط توفيق در جنبه‌هاي ديگر، مانند عاطفي، اخلاقي و اجتماعي نيز معطوف به آن است. براي دستيابي به اهداف مهم اين بُعد تربيت، به ارائۀ الگويي در زمينۀ برنامۀ درسي تربيت عقلاني نياز است. شناخت جايگاه تربيت عقلاني در برنامۀ درسي «دين و زندگي» دورۀ دوم متوسطۀ ايران و ارائة الگوي مطلوب آن، هدف اصلي پژوهش حاضر است و براي شناسايي الگوي مورد نظر، از روش داده‌بنياد استفاده شده است. حوزة مورد مطالعة اين پژوهش، ديدگاه صاحب‌نظران رشته‌هاي برنامه‌ريزي درسي و فلسفۀ تعليم و تربيت و معارف اسلامي بوده است. بر اساس روش نمونه‌گيري هدفمند، صاحبان آثار در اين زمينه، شناسايي شدند و مورد مطالعه و مصاحبه قرار گرفتند. يافته‌هاي پژوهش، ارائة الگوي تربيت عقلاني در درس دين و زندگي است. در اين الگوي پيشنهادي، شرايط علّي، عوامل زمينه‌اي، عوامل مداخله‌اي، كنش و واكنش‌ها و پيامدهاي الگو تعيين شدند. الگوي پارادايمي طراحي‌شده مي‌تواند به تحقق تربيت انسان و شهروند مطلوب بر اساس الگوهاي اسلامي و رشد معنوي دانش‌آموزان منجر ‌شود.
كليدواژه‌ها: تربيت عقلاني، الگوي برنامة درسي، دين و زندگي، دورة متوسطه.