اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال دوازدهم، شماره دوم، پیاپی 24، پاییز و زمستان 1399، صفحات 57-74

    طراحی الگوی مطلوب تربیت عقلانی در برنامۀ درسی دین و زندگی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ نسرین ترکاشوند / دکترای فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک / tarkashvand.nasrin@gmail.com
    خلیل غفاری / استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمین / ghaffari20500@yahoo.com
    علیرضا فقیهی / استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک / a-faghihi@iau-arak.ac.ir
    فائزه ناطقی / دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک / fn1345@gmail.com
    چکیده: 
    تربیت عقلانی یکی از ابعاد مهم تربیت انسانی است؛ زیرا شرط توفیق در جنبه‌های دیگر، مانند عاطفی، اخلاقی و اجتماعی نیز معطوف به آن است. برای دستیابی به اهداف مهم این بُعد تربیت، به ارائۀ الگویی در زمینۀ برنامۀ درسی تربیت عقلانی نیاز است. شناخت جایگاه تربیت عقلانی در برنامۀ درسی «دین و زندگی» دورۀ دوم متوسطۀ ایران و ارائه‌ی الگوی مطلوب آن، هدف اصلی پژوهش حاضر است و برای شناسایی الگوی مورد نظر، از روش داده‌بنیاد استفاده شده است. حوزه‌ی مورد مطالعه‌ی این پژوهش، دیدگاه صاحب‌نظران رشته‌های برنامه‌ریزی درسی و فلسفۀ تعلیم و تربیت و معارف اسلامی بوده است. بر اساس روش نمونه‌گیری هدفمند، صاحبان آثار در این زمینه، شناسایی شدند و مورد مطالعه و مصاحبه قرار گرفتند. یافته‌های پژوهش، ارائه‌ی الگوی تربیت عقلانی در درس دین و زندگی است. در این الگوی پیشنهادی، شرایط علّی، عوامل زمینه‌ای، عوامل مداخله‌ای، کنش و واکنش‌ها و پیامدهای الگو تعیین شدند. الگوی پارادایمی طراحی‌شده می‌تواند به تحقق تربیت انسان و شهروند مطلوب بر اساس الگوهای اسلامی و رشد معنوی دانش‌آموزان منجر ‌شود.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Designing an Optimal Model of Intellectual Education in the Curriculum of Religion and Life
    Abstract: 
    Intellectual education is one of the important dimensions of human education because achieving success in other aspects, including the emotional, moral and social aspects, depends on intellectual education. For achieving the important goals of this dimension of education, it is necessary to provide a model in the field of intellectual education curriculum. The main purpose of this study is to recognize the position of intellectual education in the curriculum of the "Religion and Life" subject in the second period of Iranian high school and to present its optimal model. The data-based method has been used for identifying the given model. In this study, the views of experts in the fields of curriculum planning, the philosophy of education and Islamic education have been used. Based on the purposive sampling method, the authors in this field were identified and interviewed. The research findings provide a model of rational education in the subject of “Religion and Life”. In the proposed model, causal conditions, contextual factors, interventional factors, actions and reactions, as well as the consequences of the model were determined. The designed paradigm model can lead to the spiritual growth of students and the realization of educating desired human and citizen based on Islamic models
    References: 
    References: 
    • آقايي، زينب، محمدرضا، شرفي، 1399، «تربيت عقلاني با تأکيد بر مباني انسان‌شناختي و معرفت‌شناختي علامه طباطبايي»، پژوهش در مسائل تعليم و تربيت اسلامي، دوره 28، ش 46، ص102-77.
    • اعتصامي، محمدمهدي، 1385، کتاب معلم راهنماي تدريس، قرآن و تعليمات ديني (2)، چ دوم، تهران، شرکت چاپ و نشر کتاب‌هاي درسي ايران.
    • ايماني، محسن؛ مظفر، محمد، 1382، «تحليل محتواي کتاب هديه‌هاي آسمان و کتاب کار پايه دوم دبستان چاپ سال 1381 در مقايسه با کتاب تعليمات ديني چاپ سال1380»، نوآوري‌هاي آموزشي، ش7، سال سوم، ص142.
    • دهقان سيمکاني، رحيم، 1391، «تربيت عقلاني محور اساسي در تربيت ديني»، پژوهش‌نامه تبليغ، پيش‌شماره اول، ص44-23.
    • رشيدي، شيرين، سوسن کشاورز، سعي بهشتي، اکبر صالحي، 1396، «ارائه الگوي نظري تربيت عقلاني جهت نظام آموزش و پرورش رسمي و عمومي بر اساس مباني معرفت‌شناختي قرآن کريم»، مسائل کاربردي تعليم و تربيت اسلامي، ش 2، ص7-36.
    • رضايي، محمدجعفر، نوروزي، رضاعلي، سپاهي، مجتبي، 1397، «کارکردهاي تربيت عقلاني از ديدگاه آيت‌الله جوادي آملي»، پژوهش در مسائل تعليم و تربيت اسلامي، پياپي 38، ص29-53.
    • صفايي‌مقدم، مسعود، رشيدي، عليرضا، پاک‌دشت، محمدجعفر، 1386، «بررسي اصل عقلانيت در منابع اسلامي و استلزامات تربيتي آن»، علوم تربيتي و روان‌‌‌شناسي اهواز، ش13، ص29-1.
    • کارآمد، حسين، 1397، «جايگاه عقلانيت و معنويت در برنامه درسي»، اسلام و پژوهش‌هاي تربيتي، سال دهم، ش 19، ص23-40.
    • کرامتي، انسي، دهقان سرخ‌آبادي، سيده‌محدثه، 1396، «روش‌هاي آموزش در سيره رضوي دلالت‌هاي آن براي تربيت عقلاني در دانشگاه فرهنگيان»، فرهنگ رضوي، سال پنجم، ش 17، ص35-58.
    • مرزوقي، رحمه اله، صفري، يحيي، 1386، «مباني و روش‌هاي تربيت عقلاني از منظر متون اسلامي»، تربيت اسلامي، سال 3، ش5و6.
    • مصباحي، جمشيد، پرستو، 1398، «بررسي امکان تربيت ديني بر مبناي نظريه عقلانيت وحياني با تکيه بر نظريات علامه جوادي آملي»، اخلاق وحياني، دوره 9، ش 16، ص5-38.
    • ملکي، حسن، 1385، «ديدگاه برنامه درسي فطري ـ معنوي مبتني بر فلسفه تعليم و تربيت اسلامي»، کنگره ملي علوم اسلامي، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
    • ـــــ ، 1379، «تربيت عقلاني در نهج البلاغه و دلالت‌هاي آموزشي آن»، مجموعه مقالات همايش تربيت در سيره و کلام امام علي، تهران، مرکز مطالعات تربيت اسلامي.
    • Best, R. (2016). "New perspectives on young children’s moral education: developing character through a virtue ethics approach". International Journal of Children's Spirituality, pp.1-4.
    • Siegel, H. (2008). A Companion to the Philosophy of Education. DOI: 10.1002/ 9780470996454. ch22,P.305-319.University of Miami.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ترکاشوند، نسرین، غفاری، خلیل، فقیهی، علیرضا، ناطقی، فائزه.(1399) طراحی الگوی مطلوب تربیت عقلانی در برنامۀ درسی دین و زندگی. دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 12(2)، 57-74

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    نسرین ترکاشوند؛ خلیل غفاری؛ علیرضا فقیهی؛ فائزه ناطقی."طراحی الگوی مطلوب تربیت عقلانی در برنامۀ درسی دین و زندگی". دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 12، 2، 1399، 57-74

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ترکاشوند، نسرین، غفاری، خلیل، فقیهی، علیرضا، ناطقی، فائزه.(1399) 'طراحی الگوی مطلوب تربیت عقلانی در برنامۀ درسی دین و زندگی'، دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 12(2), pp. 57-74

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ترکاشوند، نسرین، غفاری، خلیل، فقیهی، علیرضا، ناطقی، فائزه. طراحی الگوی مطلوب تربیت عقلانی در برنامۀ درسی دین و زندگی. اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 12, 1399؛ 12(2): 57-74