مقایسه رویکرد دل‌مشغولی و آموزه‌های اخلاقی قرآن؛ به‌کارگیری روش تأیید در تربیت اخلاقی
نوع مقاله:
پژوهشی
نویسندگان:
سید علی اصغر حسینی محمدآباد / دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد / hosaini.366@razavi.ac.ir
چکیده:
یکی از روش های تربیت اخلاقی، تأیید است که در آن، مربی، شخصیت یا رفتار متربی را به بهترین شکل ممکن ارزیابی کرده، کارهای او را به بهترین انگیزه های واقعی ممکن نسبت می دهد. این پژوهش، با هدف بررسی و بیان دیدگاه قرآنی، دربارۀ روش تأیید در تربیت اخلاقی، انجام گرفته است. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی و مقایسه ای است؛ بدین منظور، ابتدا روش های تربیت اخلاقی در رویکرد دل مشغولی، با مراجعه به کتاب ها و مقالات مرتبط، بیان شده است. سپس، روش های تربیت اخلاقی قرآن، با مراجعه به آیات قرآن و کتاب های مرتبط، استخراج شده، در سه محور اندیشه، احساس و رفتار ارائه گردیده است. در نهایت، با بررسی آموزه های اخلاقی دینی، دیدگاه قرآنی، دربارۀ روش تأیید بیان شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که قرآن کریم، روش تأیید را به چند شکلِ ایجاد حس فضیلت جویی، عزتمندی و شرافت در انسان، بیان کرامت ذاتی انسان و استفاده از روش های تغافل و توبه به کار گرفته است.
کلمات کلیدی:
Article data in English (انگلیسی)
Title:
A Comparison of Care Approach and Moral Teachings of the Quran; Using Approval Method in Moral Education
Abstract:
One of the methods of moral education is confirmation. In this method, the instructor evaluates trainee’s personality or behavior in the best possible way, attributing their actions to the best possible real motivations. The purpose of this study is to investigate and express the Qur'anic viewpoint on the method of confirmation in moral education. The research method is descriptive-analytical and comparative. For this purpose, the methods of moral education in the care approach are described first by looking at related books and articles. Then, the Qur’anic methods of moral education are discovered by referring to the Qur'anic verses and related books and they are introduced in three categories: thought, feeling and behavior. Finally, by examining religious moral teachings, the Qur'anic view on the method of confirmation is stated. The findings of the present study suggest that the Holy Quran has used the method of confirmation in a number of ways including developing a desire for virtues, honor, and dignity in humans, stating the innate dignity of human beings, and using the methods of negligence and repentance
References:
References:
- آذربایجانی، مسعود، سالاری، محمدرضا، عباسی، اکبر، کاویانی، محمد، و سيدمهدي موسوی اصل، 1382، روان‌شناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، تهران، سمت.
- ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، 1385ق، علل الشرائع، تحقيق: سيدمحمدصادق بحرالعلوم، نجف، منشورات المكتبة الحيدرية.
- ابن شعبة حراني، حسن بن علي، 1363، تحف العقول، چ دوم، قم، مؤسسة نشر إسلامي التابعة لجماعة المدرسين.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، 1414ق، لسان العرب، بیروت، دار صادر.
- اخوان، شبنم، 1378، «عزت نفس و بزهكاري»، اصلاح و تربیت، ش 73، ص19.
- اسدیان، صدیقه، قطبی، ثریا، و محمدرضا شعیری، 1394، «طراحی مقدماتی مدل حیا مبتنی بر برداشت از آیات قرآن و مقایسه آن با روان‌شناسی شرم»، روان‌شناسي باليني، ش 12.
- باقری، خسرو، 1379، «تربیت دینی در برابر چالش قرن بیست و یکم»، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، ش 3، ص13-36.
- ـــــ ، 1385، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، مدرسه.
- تاج‌الدین، مرضیه، و مهرنوش پازارگادی، 1388، «قرآن کریم و نهضت تربیتی پرورشی: مؤلفه‌ها و شاخص‌های تربیتی از دیدگاه قرآن کریم»، کوثر، ش 32، ص62-47.
- جوادي آملي، عبدالله، 1381، صورت و سيرت انسان در قرآن، چ دوم، قم، اسراء.
- حاتمی، عماد، و ابوالفضل غفاري، 1393، «بررسی انتقادي اخلاق ارتباطی نادینگز با تأکید بر دیدگاه جوادي آملی در کتاب مفاتیح الحیات»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، ش 22، ص59-83.
- حاجي بابائيان اميري، محسن، 1388، روش‌هاي تربيت اخلاقي كاربردي در اسلام، تهران، سروش.
- حر عاملي، محمد بن حسن، 1409ق، وسايل الشيعه، قم، مؤسسه آل‌البيت.
- حقيقت، شهربانو، و محمد مزيدي، 1387، «بررسي و ارزيابي زمينة فلسفي و روش‌هاي آموزشي چهار رويكرد تربيت اخلاقي معاصر»، انديشه ديني، ش 26، ص105-134.
- حیدری، محمدحسین، و حسن‌علي نصربختیاری، 1388، «تلقین؛ چالشی فراروی تربیت دینی»، اسلام و پژوهش‌های تربیتی، ش 2، ص85-108.
- داودی، محمد، 1385، «رویکردها و پرسش‌های بنیادین در تربیت اخلاقی»، فصلنامه علمی پژوهشی انجمن معارف اسلامی، سال دوم، ش 2، ص153-175.
- ـــــ ، 1374، سيرۀ تربيتي پيامبر و اهل‌بيت، چ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- ديلمي، حسن بن محمد، 1374، ارشاد القلوب، چ دوم، قم، شريف رضي.
- راغب اصفهانى، حسين بن محمد، 1412ق، المفردات في غريب القرآن، دمشق، دار العلم.
- روحانی‌نژاد، حسین، 1389، تعلیم و تربیت در اسلام، قم، زمزم هدایت.
- رهنما، اکبر، 1388، درآمدی بر تربیت اخلاقی، تهران، آییژ.
- سيد بن قطب، 1412ق، فى ظلال القرآن، بيروت، دار الشروق.
- صفايى حائرى، على، 1386، نامه‌هاى بلوغ، چ چهارم، قم، ليلة القدر.
- طباطبايى، سيدمحمدحسين، 1417ق، الميزان فى تفسير القرآن، چ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسين حوزه علميه قم.
- طبرسى، فضل بن حسن، 1372، مجمع البيان فى تفسير القرآن، تهران، ناصرخسرو.
- طوسی، محمد بن حسن، 1414ق، أمالي، قم، دار الثقافة للطباعة والنشر والتوزيع.
- ـــــ ، بي‌تا، التبيان فى تفسير القرآن، بيروت، دار احياء التراث العربى.
- ـــــ ، 1411ق، مصباح المتهجد، بيروت، مؤسسة فقه الشيعة.
- عابدی، لطفعلی، 1384، «اهداف تربیت از دیدگاه معصومین»، مصباح، ش 57، ص39- 74.
- غفاری، ابوالفضل، 1385، دو رویکرد معاصر در تربیت اخلاقی، تهران، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
- ـــــ ، 1384، «اخلاق و تربیت اخلاقی از منظر رویکرد دل‌مشغولی: جایگزینی براي رویکرد کولبرگی»، مطالعات تربیتی و روان‌شناسی، دوره 6، ش 2، ص5-28.
- فراهيدى، خليل بن احمد، 1410ق، كتاب العين، قم، هجرت.
- فضل‌الله، سيدمحمدحسين، 1419ق، تفسير من وحي القرآن، چ دوم، بيروت، دار الملاك للطباعة و النشر.
- فیروزمهر، محمدمهدی، 1393، تربیت اخلاقی با نگاهی قرآنی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- فيض كاشانى، ملامحسن، 1376، المحجة البيضاء فى تهذيب الإحياء، چ چهارم، قم، مؤسسه النشر الاسلامى التابعه لجماعه المدرسين.
- كليني، محمد بن يعقوب، 1365، الكافي، چ چهارم، تهران، دار الكتب الاسلاميه.
- گلي، مهرناز، 1394، «نقش والدين در پرورش عزت نفس فرزندان و سلامت معنوي آنان از ديدگاه اسلام»، تاريخ پزشكي، ش 25، ص101-128.
- لیثی الواسطی، علی بن محمد، بي‌تا، عیون الحکم و المواعظ، تحقیق: الشیخ حسین الحسینی البیرجندی، قم، دار الحدیث.
- متقي هندي، علي بن حسام‌الدين، 1409ق، كنز العمال في سنن الاقوال و الافعال، تحقيق: الشيخ بكري حياني، بيروت، مؤسسة الرسالة.
- مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحار الأنوار الجامعه لدرر اخبار الائمة الاطهار، چ سوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
- محمدی ریشهری، محمد، 1416ق، میزان الحکمة، قم، دار الحدیث.
- مرتضوي، سيدمحمد، 1375، اصول و روش‌ها در نظام تربيتي اسلام، مشهد، امام محمدباقر.
- مكارم شيرازى، ناصر، 1374، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية.
- مكارم شيرازي و همكاران، 1384، اخلاق در قرآن، چ سوم، قم، مدرسة الامام علي بن ابي‌طالب.
- منصوری قزالحصار، شرف‌الدین، 1394، صلاحیت حرفه‌ای معلمان مقطع ابتدایی شهر تربت جام در تربیت اخلاقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد.
- نادری، شیوا، 1392، بررسی الگوهای تربیت اخلاقی معلمان در دوره ابتدایی بر اساس رویکرد عاطفه‌گرایی، پايان‌نامه كارشناسي ارشد دانشگاه كردستان.
- نجارپور استادی، سعید، 1378، «رابطۀ جو عاطفی خانواده، خودپنداره، عزت نفس و پایگاه اقتصادی اجتماعی بر شکل‌گیری هویت جوانان»، اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی، ش 9، ص49-58.
- نراقى، احمد بن محمد مهدى، 1378، معراج السعادة، چ ششم، قم، هجرت.
- نصيرالدين طوسى، محمد بن محمد، بي‌تا، اخلاق ناصري، تهران، علميه اسلاميه.
- نیلی، محمدرضا، نظري، حسین، و ستاره موسوي، 1394، «عزت نفس و آثار تربیتی آن از دیدگاه قرآن و احادیث»، پژوهش‌هاي اجتماعی اسلامی، سال بیست و یکم، ش 2، ص149-175.
- هنرجو، بختیار، صدیقی، ابراهیم، و عباس صدیقی، 1394، «آسیب‌شناسی تربیت دینی در مدارس»، مجموعه مقالات سومين همايش علمي‌ـ پژوهشي علوم تربيتي و روان‌شناسي آسيب‌هاي اجتماعي و فرهنگي ايران، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی سروش حکمت مرتضوی.
- Coleman, K.; Depp, L. & O'Rourke, K., «The Educational Theory of Nel Noddings», NewFoundations, retrievedfrom: http://www.newfoundations.com.
- Noddings, Nel, Caring: A Relational Approach to Ethics & Moral Education, Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 1986.
- Noddings, Nel, Philosophy of Education, Westwiew Press, A Member of Perseus Books, L.L.C, 1998.
- Noddings, Nel, Starting at Home: Caring and Social Policy, Berkeley and Los Angeles, California: University of Colifornia Press, 2002.
- Noddings, Nel, The Challenge to Care in Schools: An Alternative Approach to Education, Columbia University: Teachers College Press, 1992.
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
حسینی محمدآباد، سید علی اصغر، رستمی، محمد حسن، غفاری، ابوالفضل.(1398) مقایسه رویکرد دل‌مشغولی و آموزه‌های اخلاقی قرآن؛ به‌کارگیری روش تأیید در تربیت اخلاقی. دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 11(1)، 63-84
سید علی اصغر حسینی محمدآباد؛ محمد حسن رستمی؛ ابوالفضل غفاری."مقایسه رویکرد دل‌مشغولی و آموزه‌های اخلاقی قرآن؛ به‌کارگیری روش تأیید در تربیت اخلاقی". دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 11، 1، 1398، 63-84
حسینی محمدآباد، سید علی اصغر، رستمی، محمد حسن، غفاری، ابوالفضل.(1398) 'مقایسه رویکرد دل‌مشغولی و آموزه‌های اخلاقی قرآن؛ به‌کارگیری روش تأیید در تربیت اخلاقی'، دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 11(1), pp. 63-84
