اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال شانزدهم، شماره دوم، پیاپی 32، پاییز و زمستان 1403، صفحات 73-92

    مبانی و اصول تربیت اقتصادی کارگزاران از منظر نهج‌البلاغه

    نویسندگان:
    ✍️ محمد پارسائیان / پژوهشگر گروه قرآن و تربیت اجتماعی جهاددانشگاهی / mp.iqna@gmail.com
    doi 10.22034/eslampajoheshha.2025.2022033
    چکیده: 
    بی‌تردید یکی از مسائل مهم هر نظامی کارایی و بهینگی عملکرد کارگزاران آن به‌ویژه در زمینة اقتصادی است. امیر مؤمنان(ع) در دورة حکومت خود به توانمندسازی و تربیت اقتصادی کارگزاران توجه جدی داشت. سؤال اینجاست که آیا می‌توان از بررسی میراث حدیثی و سیرة عملی برجای‌مانده از آن حضرت مؤلفه‌های اصلی نظام تربیت اقتصادی ایشان، شامل اهداف، مبانی و اصول را شناسایی کرد. نویسنده در این مقاله از رهگذر تحلیل محتوای اقتصادی و تربیتی نامه‌های امیرالمؤمنین(ع) به کارگزاران، مبانی تربیت اقتصادی امام را در چهار دستة خداشناسی، هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و ارزش‌شناسی، و مقاصد تربیتی ایشان را در سه محور توانمندسازی مدیریتی، امانت‌داری و رشد متوازن شخصیتی شناسایی و طبقه‌بندی می‌کند. بر اساس یافته‌های تحقیق، اصول تربیتی‌ای همچون توحیدمحوری، مدیریت منابع، نظارت و کنترل، مسئولیت‌پذیری، پاسداشت حقوق، عدالت‌خواهی و فسادستیزی، توجه به محرومان و ساده‌زیستی، ترجیح مصالح عوام بر خواص، آزادی، اعتدال، صبر و فرصت‌دهی و تقدم عمل بر گفتار به‌عنوان اصول تربیت اقتصادی در کلام امیر مؤمنان(ع) استخراج گردید. با کاربرد صحیح مبانی و اصول تربیتی امام(ع) به‌عنوان راهنمای عمل در برنامه‌ریزی‌های تربیتی می‌توان روش‌های کارآمد و به‌روزی برای رسیدن به مقاصد تربیت اقتصادی در جامعة امروز طرح‌ریزی کرد.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    The Foundations and Principles of Economic Training of Agents from the Perspective of Nahj al-Balagha
    Abstract: 
    One of the important issues of all systems is the efficiency and optimal performance of its agents, especially in the economic field. Imam Ali PBUH greatly noticed the empowerment and economic education of his agents during his rule. The question is whether it is possible to identify the main components of his economic education system, including the goals, foundations and principles, through studying his narrational legacy and practical life. Analyzing the economic and educational content of Imam Ali's letters to his agents, this article identifies and classifies Imam’s foundations of economic education in the four categories of theology, ontology, anthropology, and axiology, and his educational goals in the three categories of managerial empowerment, trustworthiness, and balanced personality development. According to the results, the principles of Imam Ali’s economic education are extracted from his letters and are as follows: monotheism, resource management, supervision and control, responsibility, upholding rights, seeking justice and fighting against corruption, paying attention to the deprived and simplicity, preference of common interests over self-interests, freedom, moderation, patience and giving opportunities, and giving precedence to action over speech. A correct application of Imam's foundations and principles of education as a guide in educational planning, makes it possible to plan for an efficient and up-to-date method to achieve the goals of economic education in today's society.
    • نهج‌البلاغه (1384). ترجمة ‌جعفر شهیدی‏. تهران: علمی و فرهنگی.
    • نهج‌البلاغه (1412ق). تحقیق: صبحی صالح. قم: دار‌الهجره.
    • آمدی، عبدالواحد بن ‌محمد (1370). غررالحکم و دررالکلم. ترجمة محمدعلی انصاری. تهران: بی‌نا.
    • ابن‌ابی‌الحدید، عزالدین ابوحامد (1337). شرح نهج‌البلاغه. قم‏: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی‏‏‏.
    • ابن‌منظور، محمد بن ‌مکرم (1414ق). لسان العرب. الطبعة الثالثة. بیروت: دارالفکر.
    • ابوعبید، قاسم ‌بن ‌سلام (1395ق). الاموال، بیروت: دارالفکر.
    • باقری، خسرو (1380). نگاهی دوباره به تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: مدرسه.
    • بلاذری، احمد بن‌ یحیی (1417ق). انساب الاشراف. بیروت: دارالفکر.
    • پیغامی، عادل و تورانی، حیدر (1390). نقش برنامۀ درسی اقتصاد در‌ برنامۀ‌ تعلیم و تربیت رسمی و عمومی دنیا‌. نوآوری‌های آموزشی، 10(37)، 31-52.
    • توسلی، طیبه (1392). تربیت دینی، تربیت زمینه‌ساز، تربیت سکولار. مشرق موعود، 7(26)، 143-164.
    • جوادی آملی، عبدالله (1367). کرامت در قرآن. تهران: ن‍ش‍ر ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ رج‍ا.
    • حر عاملی، محمد بن ‌حسن (1412ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت لاحیاء لتراث.
    • ابن‌شعبۀ حرانی، حسن بن علی (۱۴۲۹ق). تحف العقول عن آل‌الرسول(ص)، بیروت: منشورات الفجر.
    • دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (1386). فلسفة تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: سمت.
    • دلشاد تهرانی، مصطفی (1390). تراز حیات: ساختارشناسی عدالت در نهج‌البلاغه. تهران: دریا.
    • ذاکری، علی‌اکبر (1386). سیمای کارگزاران علی‌بن‌ابی‌طالب امیرالمؤمنین(ع). قم: بوستان کتاب.
    • راغب اصفهانی، حسین بن محمد (۱۴۱۶ق). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: الدارالشامیه.
    • رضائیان، علی (1383). مبانی سازمان و مدیریت. تهران: سمت.
    • سعادت، اسفندیار (1383). مدیریت منابع انسانی. تهران: سمت.
    • شکوهی، غلامحسین (1376). تعلیم و تربیت و مراحل آن، مشهد: آستان قدس رضوی.
    • صدوق، محمد بن ‌علی (1403ق). الخصال. قم: جامعة مدرسین.
    • طبری، محمد بن ‌جریر (1403ق). تاریخ الأمم و الملوک. لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
    • عاملی، جعفر مرتضی (۱۴۰۸‬ق‬). السوق فی ظل الدولة الاسلامیة. بیروت: الدارالاسلامی‍ه.‬
    • فرامرز قراملکی، احد (1389). بنیان اخلاقی اصل تقدم تربیت خویش بر تربیت دیگران. پژوهش‌های نهج‌البلاغه، 10(30)، 57-41.
    • کلینی، محمد بن ‌یعقوب (1369). الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • مجلسی‏، محمدتقی (1369). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع). تهران‏: اسلامیه‏.
    • مطهری، مرتضی (1381). مجموعه آثار. تهران: صدرا.
    • مفید، محمد بن ‌‌محمد بن ‌‌نعمان‌ (1378ق). الامالى. تصحیح:‌ علی‌اکبر غفارى. بیروت: دارالتیار الجدید، دارالمرتضى.
    • Becker, William; Greene, William and Sherwin, Rosen (1990). Research on High School Economic Education. Vol. 80, No. 2.
    • Happ, R.; Troitschanskaia, O. & M. Förster (2018). How prior economic education infuences beginning university students’ knowledge of economics. Train, 10 (5), 2ـ20.
    • Ilhan, Ozturk, The role of education in economic development: a theoretical perspective, Journal of Rural Development and Administration, Volume XXXIII, No. 1, Winter 2001, pp. 39-47.
    • Pühringer, S. & L. Bäuerle (2018). What economics education is missing: The real world internationali. Journal of Social Economics Emerald Publishing Limited, 35 (4), 241ـ249.
    • Salemi, M. K. & Siegfried, J. J (1999). The state of economics education. American Economic Review, 89 (2), 355–361.
    • Sochio, T. & G. Lakatos (2010). Economic education in the contemporary world. Quarterly Journal of Economic Knowledge, 85(10), 111ـ031.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    پارسائیان، محمد.(1403) مبانی و اصول تربیت اقتصادی کارگزاران از منظر نهج‌البلاغه. دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 16(2)، 73-92 https://doi.org/10.22034/eslampajoheshha.2025.2022033

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محمد پارسائیان."مبانی و اصول تربیت اقتصادی کارگزاران از منظر نهج‌البلاغه". دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 16، 2، 1403، 73-92

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    پارسائیان، محمد.(1403) 'مبانی و اصول تربیت اقتصادی کارگزاران از منظر نهج‌البلاغه'، دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 16(2), pp. 73-92

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    پارسائیان، محمد. مبانی و اصول تربیت اقتصادی کارگزاران از منظر نهج‌البلاغه. اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 16, 1403؛ 16(2): 73-92