اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال نهم، شماره اول، پیاپی 17، بهار و تابستان 1396، صفحات 5-18

    متغیرهای تأثیرپذیری در تربیت اخلاقی با مروری بر آیه‌ی «بلد طیّب و خبیث»

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    غلامرضا متقی فر / استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران / motaghi38@yahoo.com
    چکیده: 
    آیه‌ی مبارکه‌ی «بلد طیّب و خبیث، در مقام بیان مبنای ساختار اخلاقی عمده‌ی انسان ها در عرصه‌ی تأثیرگذاری و تأثیرپذیری محیطی است. قانون آیه فراگیر است، به گونه ای که تأثیرپذیری مطلوب یا نامطلوب انسان ها از محیط را به طور عام اعلام می دارد. البته شاید عده‌ی قلیلی از این حکم مستثنا باشند که خود قرآن کریم در آیاتی آن استثنائات را نیز بیان کرده است. بلد طیّب و خبیث در آیه‌ی پنجاه و هشتم سوره‌ی اعراف، معادل محیط پاکیزه و آلوده است. محیط، هر عاملی است که توان تأثیرگذاری مطلوب یا نامطلوب بر اندیشه و رفتار انسان را دارد. از جمع آیات، دو نکته مهم حاصل می شود: اولاً، اخلال در روند هدایت انسان ها ارتباط مستقیم با قابل یا تأثیر پذیرندگان دارد. ثانیاً، تأثیرپذیری انسان ها از شرایط واحد یکسان نیست، بلکه متغیرهای فراوانی وجود دارد که تأثیرپذیری را تشدید یا تضعیف، یا احیاناً تأثیر عوامل را بکلی خنثا می کند. این پژوهش با روش اسنادی ـ تحلیلی، درصدد بررسی این واقعیت است که کدام متغیر ضریب تأثیر پذیری انسان ها از شرایط محیطی را افزایش یا کاهش می دهد. متغیرهایی مانند دوران کودکی، میزان حضور در محیط، تقلید، میزان اعتماد به متغیر اثرگذار، سالم پنداری محیط آلوده، ضعف اراده یا ناتوانی در کنترل خویشتن، هر کدام به تنهایی یا جمع آنها تأثیر پذیری انسان از محیط پاک یا آلوده را تسهیل می کند. در برابر، فقدان متغیرهای مزبور یا جانشینی آنها با ضد خود یا نوع ترکیب و عملکرد فردی یا جمعی متغیرها، ظرفیت آن را دارد که شرایط تأثیرپذیری را تغییر دهد یا احیاناً اثر عوامل تأثیرگذار را معکوس کند.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Impact Variables in Moral Education; Reviewing the Verse ((Balad Tayyeb wa Khabith))
    Abstract: 
    The holy verse ((balad tayyeb wa khabith)) explains about most people`s moral foundation in the realm of being effective and being affected. This verse is general and it represents the human`s good or bad effectivity of the environment. However, it is likely that a few people are exceptions that even the holy Quran has mentioned them. In the chapter A`raf the verse 58, balad tayyeb wa khabith is defined as a clean environment. An environment is any factor that has the capability to affect humans’ thoughts positively or negatively. Two important points are concluded from the verses; firstly, disrupting the process of guiding humans has a direct relationship with the impact. Secondly, human`s impact from a shared condition is not same and there are some variables that can either strengthen or weaken the impact or even neutralize the impact. Using a documentary-analytic method, the current paper seeks to expound the fact that which variable increases or decreases the coefficient of impact of humans from the conditions. The following variables pander humans impact from the clean or polluted condition; childhood, the presence in the situation, imitation, trust in the effective variable, healthy contamination of the environment, weakness of will or the inability in controlling oneself. On the other hand, the lack of the above variables or their substitution with their opposite, can alter their capacity in changing their impact or possibly reverse the impact of the effective factors
    References: 
    References: 
    • ابن بابويه، محمدبن علي، 1413ق، من لايحضره الفقيه، مصحح: علي‌اکبر غفاري، قم، انتشارات اسلامي.
    • آهنچي، مرکز، و محمد سعيدي‌مهر، 1390، «بازخواني مفهوم مزاج بر پايه پزشکي مدرن»، فلسفه علم، ش 2.
    • بحراني، سيد‌هاشم، 1416ق، البرهان في تفسير القرآن، تهران، بنياد بعثت.
    • بختياري، مهدي، 1389، «اعتماد اجتماعي و رابطه برخي عوامل اجتماعي با آن: مطالعه موردي شهر قم»، مطالعات فرهنگي و اجتماعي، پيش‌شماره دوم.
    • بلاغي نجفي، محمدجواد، 1420ق، آلاء الرحمن في تفسير القرآن، قم، بنياد بعثت.
    • بلخي، محمد، 1366، مثنوي معنوي، دفتر دوم، تهران، شرق.
    • بهشتي، محمد و ديگران، 1388، آراي دانشمندان مسلمان در تعليم و تربيت و مباني آن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • بي‌ريا، ناصر، و سيداحمد رهنمايي، 1394، روان‌شناسي رشد 1: با نگرش به منابع اسلامي، تهران، سمت.
    • پوريوسفي حميد، و ديگران، 1388، «بررسي جامعه شناختي عوامل مؤثر بر الگو‌پذيري رفتار اجتماعي دختران»، پژوهش‌نامه علوم اجتماعي، سال سوم، ش 1.
    • جوادی آملی، عبدالله، 1394، ادب قضا در اسلام، تنظیم و تحقیق: مصطفی خلیلی، قم، اسراء.
    • حر عاملي، محمدبن حسن، 1409ق، وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعه، قم، مؤسسه آل‌البيت لاحياء التراث.
    • حسيني عذاري، سيد شهاب‌الدين، بي‌تا، ملامح المنهج التربوي عند اهل‌البيت، بي‌جا، مرکز الرساله، ستاره.
    • حميري، عبدالله، 1413ق، قرب الاسناد، قم، مؤسسه آل‌البيت.
    • خدا مرادي، طاهره و ديگران، 1393، «بررسي ميزان استفاده از فضاي مجازي بر ارزش‌هاي خانواده (مطالعه موردي؛ معلمان مقطع متوسطه سازمان آموزش و پرورش استان ايلام)»، فرهنگ ايلام، ش 44و45.
    • رازي، فخرالدين، 1420ق، تفسير مفاتيح الغيب، بيروت، دار احياء التراث العربي.
    • راغب اصفهاني، حسين بن محمد، 1412ق، المفردات في غريب القرآن، بيروت، دار العلم الدار الشاميه.
    • راوندي، قطب‌الدين، 1405ق، فقه القرآن، قم، کتابخانه آيت‌الله مرعشي نجفي.
    • روشن، محمد، و محمدمهدي خليل‌زاده، 1392، «حقوق خانواده در برابر پخش برنامه‌هاي ماهواره‌اي»، خانواده‌پژوهي، سال نهم، ش 4.
    • سعدي، مصلح‌الدين، 1388، گلستان، شيراز، مرکز سعدي‌شناسي.
    • سيدرضي، 1379، نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتي، قم، پارسيان.
    • شعيري، تاج‌الدين، 1363، جامع الاخبار، قم، رضي.
    • شعيري، محمدبن محمد، بي‌تا، جامع الاخبار، نجف، حيدريه.
    • طباطبايي، سيدمحمدحسين، 1417ق، الميزان في تفسير القرآن، قم، انتشارات اسلامي.
    • طبرسي، فضل بن حسن، 1370، مکارم الاخلاق، قم، رضي.
    • عاملي، شيخ حر، 1387، وسائل الشيعه، قم، مؤسسه فرهنگي و اطلاع‌رساني تبيان.
    • عبدالقادر، حامد، 1354ق، البيئه و اثرها في التربيه، صحيفه دار العلوم، ش 1، بي‌جا.
    • عروسي حويزي، عبدعلي بن جمعه، 1422ق، تفسير نور الثقلين، بيروت، مؤسسه التاريخ العربي.
    • قرشي، سيدعلي‌اکبر، 1371، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلاميه.
    • قشيري، عبدالکريم، بي‌تا، الهيئه المصريه العامه للکتاب، مصر.
    • کراجکي، محمدبن علي، 1410ق، کنز الفوائد، قم، دار الذخائر.
    • کليني، محمدبن يعقوب، 1407ق، الکافي، محقق و مصحح: علي‌اکبر غفاري و محمد آخوندي، تهران، دار الکتب الاسلاميه.
    • مجلسي، محمدباقر، 1403ق، بحار الانوار، مصحح: جمعي از محققان، بيروت، دار احياء التراث العربي.
    • مصطفوي، حسن، 1360، التحقيق في کلمات القرآن الکريم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
    • منصور، محمود، 1388، روان‌شناسي ژنتتيک: تحول رواني از تولد تا پيري، تهران، سمت.
    • ميرمحمدي، داود، و باقر ساروخاني، 1391، «فضاي مجازي و تحولات هويت ملي در ايران، مطالعه موردي شهر تهران»، مطالعات ملي، سال سيزدهم، ش4.
    • يثربي، سيده مرضيه و ديگران، 1394، «تبيين نقش مزاج در تعليم و تربيت با تأکيد بر تربيت اخلاقي از ديدگاه حکماي اسلامي و صاحب‌نظران طب سنتي ايران»، پژوهش در مسائل تعليم و تربيت اسلامي، سال بيست و سوم، دوره جديد، ش 28، ص35-66.
    • Jones. Susan S (2009) The development of imitation in infancy. Volum 364. Issue 1528.DOI: 10.1098/rstb.2009.0045
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    متقی فر، غلامرضا.(1396) متغیرهای تأثیرپذیری در تربیت اخلاقی با مروری بر آیه‌ی «بلد طیّب و خبیث». دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 9(1)، 5-18

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    غلامرضا متقی فر."متغیرهای تأثیرپذیری در تربیت اخلاقی با مروری بر آیه‌ی «بلد طیّب و خبیث»". دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 9، 1، 1396، 5-18

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    متقی فر، غلامرضا.(1396) 'متغیرهای تأثیرپذیری در تربیت اخلاقی با مروری بر آیه‌ی «بلد طیّب و خبیث»'، دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 9(1), pp. 5-18

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    متقی فر، غلامرضا. متغیرهای تأثیرپذیری در تربیت اخلاقی با مروری بر آیه‌ی «بلد طیّب و خبیث». اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 9, 1396؛ 9(1): 5-18