اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال هشتم، شماره دوم، پیاپی 16، پاییز و زمستان 1395، صفحات 49-68

    اختیار تعمیم یافته و بسیط در تحول اخلاقی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    سیداحمد فقیهی / استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره / Faghihi@qabas.net
    ✍️ محمدرضا کیومرثی اسکوئی / دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، گرایش اخلاق / kioomarsy@yahoo.com
    چکیده: 
    عوامل و موانع تحول در اخلاق از مسائل مهم علم اخلاق و تربیت به شمار می رود. در این بین، آنچه کمتر بدان توجه شده ویژگی اثرگذاری عنصر «اختیار» است. عمل اختیاری انسان را می توان در قالب «عمل صالح» در قرآن تحلیل کرد. فارغ از عوامل اولیه‌ی ایجاد انگیزه برای یک عمل صالح، مانند آموزش و تربیت، آنجه در تداوم یک رفتار اخلاقی و نیز تعمیم پذیری آن به سایر صفات اخلاقی مؤثر است ویژگی ارادی بودن و از روی اختیار انجام دادن یک عمل اخلاقی است. نتایج حاصل از این مقاله نشان می دهد که انجام اختیاری اعمال صالح از یک سو، به تقویت و تداوم همان عمل منجر می شود؛ و از سوی دیگر، اراده‌ی عادت شده ـ دست کم ـ در برخی صفات اخلاقی، به سایر صفات توسعه می یابد؛ یعنی دارنده یک صفت اخلاقی خاص، در صورت تکرار و تداوم، سایر صفات اخلاقی را هم به سوی خود جلب خواهد کرد. تعمیم پذیری اختیار، شامل تحول منفی در صفات ضداخلاقی نیز می شود. برای مثال، صفت صالح «ذکر» و «هوای نفس» به عنوان مصادیق هر دو گروه بررسی شده است. پژوهش های سابق، قرآن و عمدتاً تفاسیر در این زمینه مطالعه و تحلیل شده است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Generalized and Simple Free Will in Moral Transformation
    Abstract: 
    The factors of and barriers to moral transformation are considered as important issues in ethics and education. In the meantime, less noted is the impact of the element of "free will ". Man’s optional act can be analyzed in the form of "good deeds" in the Qur'an. Regardless of the primary factors of generating motivation for a good deed, such as education and training, what affects the continuity of a moral act and its generalizability to other moral traits is that it should be done by free choice. The results of this study indicate that on the one hand, optional performance of good deeds leads to strengthening and sustaining the act and, on the other hand, at least in the case of some moral traits, the formed habits generalize to other traits; that is, when the person repeats and continues a special moral trait, he will attract other moral traits as well. Generalizability of free will includes negative changes in immoral traits as well. For example, the good trait of "invocation of God" and the bad trait of "sensual passion" have been investigated as examples of both groups. This paper studies and analyzes the previous studies, the Quran and the interpretations In this regard
    References: 
    References: 
    • صحيفه سجاديه، 1376، قم، الهادى.
    • ابن‌سينا، 1404ق، الشفاء (الالهيات)، تصحيح سعيد زايد، قم، كتابخانه آيت‌الله مرعشى نجفي.
    • ابن‌حيون، نعمان بن محمد مغربى، 1385ق، دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام، چ دوم، قم، مؤسسة آل‌البيت.
    • جان مارشال، ريو، 1376، انگيزش و هيجان، ترجمة يحيي سيدمحمدي، تهران، ويرايش.
    • جوادي آملي، عبدالله، 1392، تفسير موضوعي قرآن، قم، اسراء.
    • حسين‌زاده، محمد، 1386، کاوشي در ژرفاي معرفت‌شناسي منابع معرفت، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • راغب اصفهاني، ابوالقاسم حسين بن محمد، 1412ق، المفردات في غريب القرآن، تحقيق صفوان عدنان داودى، بيروت، دار العلم.
    • شاه‌آبادي، ميرزامحمدعلي، 1368، فطرت عشق (شذرات المعارف)، شرح فاضل گلپايگاني، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه.
    • صدرالمتألهين، 1981م، الحكمة المتعالية فى الاسفار العقلية الاربعة، بيروت، دار احياء التراث.
    • طباطبايى سيدمحمدحسين، 1390ق، الميزان في تفسير القرآن‏، چ دوم، بيروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
    • طوسي، خواجه نصيرالدين، 1360، اخلاق ناصري، تصحيح مجتبي مينوي و عليرضا حيدري، تهران، خوارزمي.
    • ـــــ ، 1361، اوصاف الاشراف، تصحيح و توضيح نجيب مايل هروي، به انضمام هفت بندحلاج و وصاياي عبدالقادر غجدواني، مشهد، امام.
    • غزالي، ابوحامد محمدبن محمد، 1414ق، احياء علوم الدين، بيروت، دار الفکر.
    • فارابي، ابونصر، 1986م، كتاب الحروف‏، تحقيق و تعليق: محسن مهدى‏، بيروت، دار المشرق.
    • فيض کاشاني، مولي محسن، 1399ق، الحقايق في محاسن الاخلاق، چ دوم، بيروت، دار العلم العربي.
    • ـــــ ، 1403ق، محجة البيضاء، تصحيح: علي‌اکبر غفاري، بيروت، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات.
    • فيض كاشانى، محمدبن شاه مرتضى، 1415ق، تفسير الصافي‏، تصحيح: حسين اعلمى‏، تهران، صدر.
    • قمى، على‌بن ابراهيم، 1404ق، تفسير القمي، قم، دار الكتاب.
    • کالات، جيمز، 1386، روا‌ن‌شناسي عمومي، ترجمة يحيي سيدمحمدي، تهران، روان.
    • کيلن ملاني و اسمتانا جوديت، 1389، رشد اخلاقي کتاب راهنما، ترجمة محمدرضا جهانگيرزاده و همکاران، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي.
    • كلينى، محمد بن يعقوب، 1367، الكافي، تهران، اسلاميه.
    • كوفى، فرات‌بن ابراهيم، 1410ق، تفسير فرات الكوفي، تهران، مؤسسه چاپ و نشر وزارت ارشاد اسلامي.
    • گروه مولفين، 1377، آراي دانشمندان مسلمان در تعليم و تربيت و مباني آن، قم، سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • مجلسى، محمدباقر، 1412ق، بحار الأنوار، بيروت، بي‌نا.
    • مصباح يزدي محمدتقي، 1391، اخلاق در قرآن، چ پنجم، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ، 1383، آموزش فلسفه، چ چهارم،‌ تهران، اميرکبير.
    • ـــــ ، 1390، آيين پرواز 1، تلخيص جواد محدثي، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ، 1383، بسوي تو، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ، 1390، فلسفه تعليم و تربيت اسلامي، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ، 1391، معارف قرآن، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • مصطفوى حسن، 1360، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب.
    • مطهري، مرتضي، 1368، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
    • مكارم شيرازى، ناصر، 1371، تفسير نمونه، چ دهم، تهران، دار الكتب الإسلاميه.
    • نراقى، ملامهدى، بي‌تا، جامع السعادات، چ چهارم، تصحيح و تعليق: سيدمحمد کلانتر، بيروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.
    • ورام، مسعود بن عيسى، 1410ق، تنبيه الخواطر و نزهة النواظر، قم، فقيه.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    فقیهی، سیداحمد، کیومرثی اسکوئی، محمدرضا.(1395) اختیار تعمیم یافته و بسیط در تحول اخلاقی. دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 8(2)، 49-68

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    سیداحمد فقیهی؛ محمدرضا کیومرثی اسکوئی."اختیار تعمیم یافته و بسیط در تحول اخلاقی". دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 8، 2، 1395، 49-68

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    فقیهی، سیداحمد، کیومرثی اسکوئی، محمدرضا.(1395) 'اختیار تعمیم یافته و بسیط در تحول اخلاقی'، دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 8(2), pp. 49-68

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    فقیهی، سیداحمد، کیومرثی اسکوئی، محمدرضا. اختیار تعمیم یافته و بسیط در تحول اخلاقی. اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 8, 1395؛ 8(2): 49-68