اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال هشتم، شماره دوم، پیاپی 16، پاییز و زمستان 1395، صفحات 5-28

    معنا و حدود «استقلال» به مثابه‌ی هدف در تربیت دینی (بررسی تطبیقی)

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    سعید بهشتی / استاد فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی / beheshti@atu.ac.ir
    محمدجواد زارعان / دانشیار جامعة المصطفی العالمیه / mjzarean@gmail.com
    ✍️ هادی رزاقی / عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره / razaghi9797@yahoo.com
    چکیده: 
    استقلال به طور کلی، به «ناوابستگی به غیر» و «اتکا به خود» اشاره دارد، اما معنا و حدود آن در تربیت، محل اختلاف صاحب نظران بوده است. بدین روی، ضرورتِ شناخت معنا و حدود استقلال متربی به عنوان ویژگی غیرقابل اجتناب، برای هدف گذاری در تربیت و اقدام عملی در جهت آن، آشکار است. تمایزهای قابل تأملی دراین باره در بین دیدگاه های موجودِ فلسفه‌ی تعلیم و تربیتِ غرب، با دیدگاه برآمده از منابع اسلامی به چشم می خورد که برای تعیین هدف های تربیتی، نیازمند تعیین موضعی قابل دفاع است. بنابراین، موضوع این جستار بررسی و ارزیابی معنا و حدود «استقلال مطلوب» به عنوان هدف تربیت دینی از دو منظر مزبور است. این جستار تطبیقی به توصیف و ارزیابی دیدگاه ها با روش «تحلیل متن و سنجش منطقی آنها» با معیارِ «توجه به ابعاد لازم» و «قابلیت تحقق» پرداخته است. نتایج این بررسی نشان می دهد که برآورد بیش از حد از توانایی عقل و اختیار انسان، برخی فیلسوفان تعلیم و تربیت غرب را به تعیین استقلالی بیش از حد فراخ دامنه کشانده است. این در حالی است که دیدگاه اسلامی ضمن توجه خاص به رابطه‌ی مربی و متربی، به ویژه در تربیت دینی، محدودیت های هستی شناختی اراده و اختیار، و نارسایی عقلِ تنها را لحاظ کرده و برای رفع آنها، تکیه گاه قابل اعتماد و برنامه‌ی خاص ارائه کرده است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    A Comparative Study on the Meaning and Scope of "Independence" as the Goal of Religious Education
    Abstract: 
    In general, independence refers to "not being dependent on the others" and "self-reliance", but its meaning and scope has been a matter of controversy among the experts in the field of education. Therefore, it is obviously necessary to understand the meaning and scope of the trainee’s independence as an unavoidable feature for goal- setting and taking practical measures in education. Since there are considerable differences between the Western viewpoints about the philosophy of education and those derived from the Islamic sources, in order to define the educational goals, a defensible position should be adopted. Thus, this study deals with investigating and evaluating the two mentioned perspectives about the meaning and scope of "desired independence" as the goal of religious education. According to the criteria of "attention to the necessary dimensions” and "feasibility", this comparative research describes and evaluates the mentioned views using "content analysis and logical evaluation". The results show that the overestimation of man’s intellectual ability and free will has led some western educational philosophers to assume too much independence for man, Whereas the Islamic point of view pays a special attention to the relationship between trainer and trainee, especially in religious education, takes into account the ontological limits of free will and the inadequacy of mere use of reason and proposes a reliable bulwark and a specific program for overcoming the limitations
    References: 
    References: 
    • ابراهيميان. حسين، 1381، انسان‌شناسي، تهران، معارف.
    • ابن‌بابويه (صدوق)، محمد بن على، 1378ق، عيون أخبار الرضا، تهران، جهان.
    • ـــــ ، محمد بن على، 1398ق، التوحيد، قم، ‏جامعه مدرسين.
    • ابن‌فهد حلى، احمد بن محمد، 1407ق، عدة الداعي و نجاح الساعي، تهران، دار الکتب الاسلاميه.
    • باقري، خسرو، 1380، چيستي تربيت ديني (بحث و گفتگو با پاول هرست)، تهران، تربيت اسلامي.
    • دهخدا، علي‌اکبر، 1338، لغت‌نامه دهخدا، زير نظر دکتر محمد معين، تهران‌: دانشگاه تهران.
    • ديلمى، حسن بن محمد، 1412ق، إرشاد القلوب إلى الصواب، قم، بي‌نا.
    • ساليوان، راجر، 1380، اخلاق در فلسفه كانت، ترجمة عزت‌الله فولادوند، تهران، طرح نو.
    • سبزوارى، ملاهادى، 1372، شرح دعاء الصباح، تهران، دانشگاه تهران.
    • شاه‌آبادى، محمدعلى، 1386، رشحات البحار، تهران، پژوهشكده فرهنگ و انديشه اسلامى.
    • صانعي دره‌بيدي، منوچهر، 1384، جايگاه انسان در انديشه کانت، تهران، ققنوس.
    • طباطبايي، سيدمحمدحسين، 1388، رسائل توحيدى، ‏قم‏، بوستان كتاب.
    • ـــــ ، 1374، تفسير الميزان، ترجمة سيدمحمدباقر موسوي همداني، قم، انتشارات اسلامي.
    • ـــــ ، 1417ق، الميزان في تفسير القرآن، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه.
    • كانت، ايمانوئل، 1380، دين در محدودة‌ عقل تنها، ترجمة منوچهر صانعي دره‌بيدي، تهران،‌ نقش و نگار.
    • ـــــ ، 1369، بنياد ما بعد الطبيعه اخلاق (گفتاري در حکمت کردار)، ترجمة حميد عنايت و علي قيصري، تهران، خوارزمي.
    • مصباح يزدي، محمدتقي، 1365، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبليغات اسلامي.
    • ـــــ ، 1370، آموزش عقايد، تهران، سازمان تبليغات اسلامي.
    • ـــــ ، 1386، مشکات، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • مطهري، مرتضي، 1368، مجموعه آثار، تهران، صدرا.
    • معين، محمد، 1360، فرهنگ فارسي، تهران، اميرکبير.
    • نراقى، ملااحمد، 1378، معراج السعادة، قم، مؤسسة دار هجرت.
    • هوفه، اتفريد، 1392، قانون اخلاقي در درون من، تهران،‌ ني.
    • Abbagnano. Nicola, 1967, "Humanism", The Encyclopedia of Philosophy, v.4, Paul Edwards, editor in chief.- New York: Macmillan.
    • Barrow. R & Milburn. G, 1990, A Critical Dictionary of Educational Concepts, 2nded, New York: HarwesterWheatsheaf,
    • Blackburn. Simon, 1994, The Oxford dictionary of philosophy, New York: Oxford University Press.
    • Cuypers. Stefaan E, Autonomy in R. S. 2010, "Peters’ Educational Theory", Journal of Philosophy of Education, Vol. 43, No. S1.
    • Cuypers. Stefaan E, 1992, "Is Personal Autonomy the First Principle of Education?", Journal of Philosophy of Education, Vol. 26, No. 1.
    • Laura. Ronald S & Leahy. Michael, 1989, "Religious Upbringing and Rational Autonomy", Journal of Philosophy of Education, Vol.23 iss.:2.
    • Morgan. Jeffrey, 1996, "A Defence of Autonomy as an Educational Ideal", Journal of Philosophy of Education, Vol.30 iss.:2.
    • Ozmon. Howard A. & Craver. Samuel M, 2007, Philosophical foundations of education, 8th ed. New Jersey: Pearson Education.
    • Page. G. T & Thomas. J. B & Marshall. A. R, 1979, International Dictionary of Education, London: Kogan Page,
    • R.F Dearden, 1972, "Autonomy and Education", Education and the development of reason, v.8, R.F Dearden& PH. Hirst& R.S. Peters, (editors), London and Boston, Routledge&Kegan Paul.
    • Stone. Carolyn M, Autonomy, 1990, "Emotions and Desires- some problems concerning R. F. Dearden's account of autonomy", Journal of Philosophy of Education, Vol. 24, No. 2.
    • Webber.Robert E, 1982, Secular humanism:threat and challenge, Michigan: Zondervan Publishing House.
    • Webster. Merriam, 1998, Merriam-Webster's collegiate dictionary, Inc.- 10th ed.- Springfield, Mass: Merriam-Webster, Inc.
    • Winch. Christopher &Gingell. J, 1999, Key Concepts in The Philosophy of Edocation, London, Routledge.
    • Winch. Christopher, 2002, "Strong Autonomy and Education", Educational Theory, vol.52, iss1.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    بهشتی، سعید، زارعان، محمدجواد، رزاقی، هادی.(1395) معنا و حدود «استقلال» به مثابه‌ی هدف در تربیت دینی (بررسی تطبیقی). دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 8(2)، 5-28

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    سعید بهشتی؛ محمدجواد زارعان؛ هادی رزاقی."معنا و حدود «استقلال» به مثابه‌ی هدف در تربیت دینی (بررسی تطبیقی)". دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 8، 2، 1395، 5-28

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    بهشتی، سعید، زارعان، محمدجواد، رزاقی، هادی.(1395) 'معنا و حدود «استقلال» به مثابه‌ی هدف در تربیت دینی (بررسی تطبیقی)'، دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 8(2), pp. 5-28

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    بهشتی، سعید، زارعان، محمدجواد، رزاقی، هادی. معنا و حدود «استقلال» به مثابه‌ی هدف در تربیت دینی (بررسی تطبیقی). اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 8, 1395؛ 8(2): 5-28