تبیین و تحلیل تاریخی ـ حدیثی شاخصههای نظام آموزشی و تربیتی امامیه
نوع مقاله:
پژوهشی
نویسندگان:
✍️ مرتضی امامی / استادیار گروه معارف اسلامی دانشکده ادبیات و زبان های خارجی دانشگاه کاشان / emami@kashanu.ac.ir
چکیده:
هر نظام فکری و آموزشی برای ماندگاری خود، باید مجموعه ای از اندیشه ها و اعتقادات، ارزش ها، اخلاقیات و نیز قوانین و رفتارها را در فرآیند آموزشی خویش، با استفاده از نظام و سازمانی هدفمند به مخاطبان خود منتقل کند. در پاسخ به این سؤال که آیا شیعیان از نظام آموزشی ـ تربیتی کارآمدی برخوردار بوده اند که با استفاده از آن و امکانات و توان فرهنگی، برای انتقال معارف متعالی خویش به مخاطبان بهره برده باشند؟ این مقاله، پس از تعریف نظام آموزشی و تحلیل ویژگی ها و کارکردهای آن، به صورت عام و تبیین شاخصه های آموزشی امامیه در پنج قرن نخست هجری و نیز با تجزیه و تحلیل تاریخی ـ حدیثی، با برشماری فعالیت های آموزشی شیعیان، به تبیین شاخصه های نظام آموزشی ایشان، با استفاده از منابع تاریخی و روایی و با روشی تحلیلی و توصیفی پرداخته است؛ پس از بررسی و تحلیل منابع، این نتایج حاصل گردید که نظام آموزشی ـ تربیتی امامیه، علاوه بر تمایزات و استقلال ماهوی خویش، همواره بر مرجعیت و علوم اهل بیت علیه السلام و همچنین مبانی، محتوا و روش آموزشی خاص ایشان استوار بوده است.
Article data in English (انگلیسی)
Title:
Historical and Hadith-Based Explanation and Analysis of the Characteristics of the Education System of Twelver Shi’ism (Imamiyyah
Abstract:
Every system of thought must teach its audience a set of ideas, beliefs, values, ethics, as well as rules and behaviors in its educational process in order to be sustainable. Likewise, Twelver Shi’a people have always had an efficient education system and they have used its particular distinctive features and their cultural abilities to convey their transcendent teachings to the audience. With an analytic approach and examination of documents, after defining the education system, analyzing its features and functions in general and explaining the characteristics of Imamiyyah (Twelver Shi’a) education in the first five centuries AH in particular, as well as a historical and hadith-Based analysis of some of the educational activities of Shi'a people and counting them, this study came to the conclusion that the Imamiyyah (Twelver Shi’a) education system, in addition to its distinctive features and full autonomy, has always been adhering to the authority and knowledge of ahlulbait (peace be upon them all), as well as having specific principles, content, and educational method.
References:
References:
- ابن ادريس حلي، محمدبن احمد، 1410ق، السرائر الحاوي لتحرير الفتاوي (والمستطرفات)، چ دوم، قم، جامعه مدرسين.
- ابن بابويه قمي، محمدبن علي، 1415ق، المقنع، قم، امام مهدي.
- ـــــ ، 1385، علل الشرايع، قم، داوري.
- ـــــ ، 1378، عيون أخبار الرضا، تهران، جهان.
- ـــــ ، 1404ق، من لايحضره الفقيه، چ دوم، قم، جامعه مدرسين.
- ابن تيميه، احمد عبدالحليم حراني، 1406ق، منهاج السنة النبوية، بيروت، دار الکتب العلميه.
- ابن خلکان، احمدبن محمدبن ابراهيم، بي‌تا، وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان، بيروت، دار الثقافه.
- ابن سعد، محمدبن منيع، 1418ق، الطبقات الكبرى، چ دوم، بيروت، دار الكتب العلمية.
- ابن سليمان کوفي، محمد، 1412ق، مناقب الإمام أميرالمؤمنين علي‌بن أبى‌طالب، قم، مجمع إحياء الثقافة الإسلامية.
- ابن سينا، حسين‌بن عبدالله، 1376، الاهيات من کتاب الشفاء، قم، مرکز نشر اسلامي.
- ابن شُعبه حرّانى، حسن‌بن علي، 1404ق، تحف العقول عن آل الرسول، قم، جامعه مدرسين.
- ابن شهرآشوب، محمدبن علي، 1379، مناقب آل ابي‌طالب، قم، علامه.
- ابن عبدالبر، يوسف‌بن عبدالله، 1412ق، الاستيعاب فى معرفة الأصحاب، تحقيق: على‌محمد البجاوى، بيروت، دار الجيل.
- ابن عساکر، علي‌بن حسن‌بن هبةالله، 1417ق، تاريخ مدينه دمشق، بيروت، دار الفکر.
- ابن مبارک مروزي، عبدالله، بي‌تا، الزهد و الرقائق، اسکندريه، دار ابن‌خلدون.
- ابن نديم، محمدبن ابي‌يعقوب، 1346ق، الفهرست، تحقيق: رضا تجدد، تهران، چاپخانه بانک بازرگاني ايران.
- ابويعلي موصلي، احمدبن علي، 1408ق، المسند، بيروت، دار المأمون للتراث.
- اشعري قمي، سعد‌بن عبدالله، 1360، المقالات و الفِرق، چ دوم، مصحح: محمدجواد مشکور، تهران، علمى و فرهنگى.
- باقلاني، محمدبن طيب، 1414ق، تمهيد الاوائل و تلخيص الدلائل، چ دوم، بيروت، مؤسسة الکتب الثقافيه.
- برقي، احمدبن محمدبن خالد، 1371ق، المحاسن، چ دوم، قم، دار الکتب الاسلاميه.
- التفسير: منسوب به إمام حسن عسكري، قم، مدرسه امام مهدي.
- ترمذي، محمدبن عيسى، 1403ق، السنن، چ دوم، بيروت، دار الفکر.
- ثعالبي، عبدالملک‌بن محمد، 1420ق، يتيمة الدهر في محاسن أهل العصر، بيروت، دار الكتب العلمية.
- ثقفى، ابراهيم‌بن محمد، 1353ق، الغارات، تحقيق: جلال‌الدين حسينى ارموى، تهران، انجمن آثار ملى.
- جاحظ، عمروبن بحر، 1424ق، الحيوان، چ دوم، بيروت، دار الكتب العلمية.
- جويني، عبدالملک، 1416ق، الإرشاد إلى قواطع الأدلة في أول الاعتقاد، بيروت، دار الکتب العلمية.
- حاجي ده‌آبادي، محمد علي، 1377، درآمدي بر نظام تربيت اسلامي، قم، امين.
- حجتي، سيدداود، 1375، فرهنگ تعليم و تربيت، تبريز، احرار.
- حسين‌زاده شانه‌چي، حسن، 1388، تاريخ آموزش در اسلام، قم، جامعة المصطفي.
- دارمى، عبدالله‌بن عبدالرحمن، 1349ق، السنن، دمشق، مطبعه الاعتدال.
- دفتر همکاري حوزه و دانشگاه، 1371، فلسفه تعليم و تربيت، تهران، سمت.
- ذهبي، محمدبن احمد، 1961م، العبر في خبر من غبر، کويت، مطبعه حکومه.
- ـــــ ، 1382، ميزان الاعتدال، تحقيق: علي‌محمد البجاوي، بيروت، دار المعرفه.
- رضائيان، علي، 1388، سازمان و مباني مديريت، چ سيزدهم، تهران، سمت.
- سبحاني، جعفر، 1414ق، دور الشيعه في بناء الحاضره الاسلاميه، بيروت، دار الاضواء.
- سمعاني، عبدالكريم‌بن محمد، 1382، الأنساب، حيدرآباد، دائرة المعارف العثمانية.
- سيدرضي موسوي، محمدبن حسين، 1414ق، نهج البلاغه، ترجمه: حسين انصاريان، قم، هجرت.
- صفار، محمدبن حسن، 1404ق، بصائر الدرجات في فضائل آل محمد، چ دوم، قم، مرعشي نجفي.
- صولي، محمدبن يحيي، 2004م، الاوراق، قاهره، الأمل للطباعة والنشر.
- طبرسي، احمدبن علي، 1403ق، الإحتجاج على أهل اللجاج، مشهد، مرتضي.
- طبري، محمدبن جرير شيعي، 1415ق، المسترشد في إمامة عليّ بن أبي طالب، قم، کوشانپور.
- طبري، محمدبن جرير، 1387ق، تاريخ الأمم و الملوك، چ دوم، تحقيق: محمد ابوالفضل ابراهيم، بيروت، دار التراث.
- طرقي، جعفر، و علي اسماعيلي، 1386، دانش مديريت مباني سازمان و مديريت، اصفهان، دانشگاه اصفهان.
- طوسي، خواجه نصيرالدين محمد، 1387، اخلاق ناصري، چ ششم، تهران، خوارزمي.
- طوسي، محمدبن حسن، 1409ق، اختيار معرفة الرجال، مشهد، دانشگاه مشهد.
- ـــــ ، 1411ق، الغيبه، قم، مؤسسه المعارف الاسلاميه.
- ـــــ ، 1417ق، العدة في أصول الفقه، قم، ستاره.
- ـــــ ، 1420ق، فهرست كتب الشيعة و أصولهم و أسماء المصنّفين و أصحاب الأصول، قم، مکتبه محقق طباطبايي.
- ـــــ ، 1387، المبسوط في فقه الاماميه، تهران، المكتبة المرتضوية.
- ـــــ ، 1407ق، تهذيب الاحکام، چ چهارم، تهران، دار الكتب الإسلاميه.
- عريضي، على‌بن جعفر، 1409ق، مسائل علي بن جعفر و مستدركات‌ها، قم، آل‌البيت.
- فارابي، محمدبن محمد، 1996م، السياسه المدنيه، بيروت، دار و مکتبه الهلال.
- کليني، محمدبن يعقوب، 1404ق، الکافي، چ چهارم، تحقيق: علي‌اكبر غفاري، تهران، دار الكتب الإسلامية.
- گلشن فومني، محمدرسول، 1382، جامعه‌شناسي آموزش و پرورش، چ سوم، تهران، دوران.
- مزّي، جمال‌الدين يوسف، 1406ق، تهذيب الکمال في اسماء الرجال، چ چهارم، بيروت، مؤسسه الرساله.
- مفيد، محمدبن محمدبن نعمان، 1413-الف، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، کنگره شيخ مفيد.
- ـــــ ، 1413-ب، الافصاح في الامامه، قم، کنگره شيخ مفيد.
- ـــــ ، 1413-ج، الامالي، قم، کنگره شيخ مفيد.
- ـــــ ، 1413-د، المسائل السروية، قم، کنگره شيخ مفيد.
- ـــــ ، 1413-ه، المسائل الصاغانية، قم، کنگره شيخ مفيد.
- ـــــ ، 1413-و، المقنعه، قم، کنگره شيخ مفيد.
- ـــــ ، 1413-ز، اوائل المقالات في المذاهب و المختارات، قم، کنگره شيخ مفيد.
- ـــــ ، 1414ق، تصحيح اعتقادات الإمامية، چ دوم، قم، کنگره شيخ مفيد.
- نجاشي، احمدبن علي، 1416ق، فهرست اسماء مصنفي الشيعة المشتهر بالرجال، چ پنجم، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم.
- نيشابوري، مسلم‌بن‌حجاج، بي‌تا، الصحيح، بيروت، دار الفکر.
- همت‌بناري، علي، 1388، نگرشي بر تعامل فقه و تربيت، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
- همداني، عبدالجبار، 1422ق، شرح الأصول الخمسة، بيروت، دار احياء تراث العربي.
- يعقوبي، احمدبن اسحاق، بي‌تا، تاريخ اليعقوبي، بيروت، دار صادر.
- يعقوبي، محمدطاهر، 1394، حيات علمي و فرهنگي شيعيان اماميه، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
امامی، مرتضی، یاوری سرتختی، محمدجواد.(1398) تبیین و تحلیل تاریخی ـ حدیثی شاخصههای نظام آموزشی و تربیتی امامیه. دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 11(1)، 47-62
مرتضی امامی؛ محمدجواد یاوری سرتختی."تبیین و تحلیل تاریخی ـ حدیثی شاخصههای نظام آموزشی و تربیتی امامیه". دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 11، 1، 1398، 47-62
امامی، مرتضی، یاوری سرتختی، محمدجواد.(1398) 'تبیین و تحلیل تاریخی ـ حدیثی شاخصههای نظام آموزشی و تربیتی امامیه'، دو فصلنامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 11(1), pp. 47-62
